Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.POCZĄTKISZTUKPLASTYCZNYCH
33
motyw,jakprzechyleniegłowy,odchyleniejejodpionu,niepojawiłsięprzed
Vwiekiem.Jednakżewramachschematuartystamiałdośćswobody.Świątynie,
mimożenależałydojednegoschematu,mogłysięróżnićproporcjączęści,ilością
iwysokościąkolumn,ichrozstawieniem,rozmiaramiinterkolumniów,mniejszym
lubwiększymciężarembelkowania.Aanalogicznewariantydopuszczałarzeźba.
Upartazaśstałośćarchaicznejsztukiijejwąskiegranicemiałydodatnieskutki:sta-
wianiesobieprzezwieluartystówtegosamegozadaniaiposługiwaniesiętymsa-
mymschematemprzyczyniłosiędotego,żewyrobilisobiepotrzebnątechnikę
iopanowaliformę.
4.R
EGUŁYSZTUKI
.Sztukiswejgreccyartyścinietraktowalijakorzeczyna-
tchnieniaifantazji,leczumiejętnościiogólnychreguł.Toteżdalijejcharakteruni-
wersalny,bezosobowy,racjonalny.Racjonalnośćweszładopojęciasztuki,które
przyjęłosięwGrecjiizostałoakceptowanetakżeprzezgreckichfilozofów.Racjonal-
nośćsztuki,jejoparcienaregułachbyłoistotnympunktemestetyki,jakabyłaim-
plikowanawarchaicznejsztucegreckiej.Byłytoregułystanowcze,alenieaprio-
ryczne.Wszczególnościwarchitekturzewychodziłyzpotrzebkonstrukcji:
kolumnyibelkowanieświątyń,ichtryglifyimetopymiałykształtydyktowane
przezwymaganiastatykiinaturęmateriałubudowlanego.
MimoswejuniwersalnościiracjonalnościsztukaplastycznaGrekówmiała
sweodmiany.Miaładwastyle,doryckiijoński:joński,objawiającywięcej
swobodyiwyobraźni,idorycki,bardziejrygorystyczny,poddanysurowszymregu-
łom.Obastyleróżniłysięteżwswychproporcjach,którewsztucejońskiejbyły
smuklejszeniżwdoryckiej.Uformowałysięjednocześnie,alestyldorycki,który
wcześniejdoszedłdodoskonałości,stałsiętypowąformacjączasówarchaicznych.
SłynnyarchitektXIXwiekumówił,żezmysłwzrokudawałGrekomradości,
jakienamsąnieznane
a
.Możnaprzypuszczać,żeharmoniękształtówujmowali
równiebezpośrednio,jakludziemuzykalniharmoniędźwięków;żemielijakby
wzrok„absolutny”.
Aichwidzenierzeczybyłoszczególnegorodzaju:mianowicietakie,którera-
czejizolujerzeczy,niżjełączy.Śladtegojestwichsztuce:ichwczesnewielofi-
gurowerzeźbywprzyczółkachświątyńbyłyzespołemoddzielnychposągów.
PodkonieceryarchaicznejGrecymielijużwielkąsztukę;alenadsztukątą
teoretyczniesięniezastanawiali,awkażdymrazierefleksjeichsięniezachowały.
Wtymsamymczasiemielijużnaukę,ale—taką,którazajmowałasiętylkoprzy-
rodą,nietworamiczłowieka;estetykijeszczenieobjęła.Jednakżemielijużwtym
a
E.E.Viollet-le-Duc,Dictionnaired’architecture:„NonspouvonsbiencroirequelesGrecs
étaientcapablesdetoutenfaitd’art,qu’ilséprouvaientparlesensdelavuedesjouissancesquenous
sommestropgrossierspourjamaisconnaître”.
