Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
I.ESTETYKAOKRESUARCHAICZNEGO
czasieswąkoncepcjępięknaisztuki,którejniespisali,alektórąmożemyzrekon-
struowaćnapodstawietego,jakuprawialisztuki.
4.POTOCZNEPOGLĄDYESTETYCZNEGREKÓW
Abymócmyślećimówićosztuce,którątworzyli,Grecymusieliposługiwać
sięjakimiśoniejpojęciami
a
.Tepotocznepojęciaukształtowałysięczęściowo,za-
nimjeszczerozpoczęliswądziałalnośćfilozofowie.Nawiązalionidotychpojęć,ale
jeteżrozbudowaliiprzekształcili.PotocznepojęciaestetyczneGrekówbyłyjednym
zeźródełuczonejestetyki,zanimpotemstałysięjejodzwierciedleniem,abyłyto
pojęciabardzoróżneodtych,jakich—potysiącachlatrefleksji—używapotocznie
człowiekdzisiejszy.Nawetgdywyrazybyłypodobne,toznaczenieichbyłoróżne.
1.P
OJĘCIEPIĘKNA
.Przedewszystkimwyraz„kalón”(
ÙÔ
`
xlÏfiÓ
),którympo-
sługiwalisięGrecyiktórytłumaczymyjako„piękno”,miałsensodmiennyodte-
go,wjakimzwykłodziśsiętenwyrazrozumieć.Oznaczałbowiemwszystko
to,cosiępodoba,pociąga,budziuznanie.Zakresjegobyłwięcszerszy.
Oznaczałwprawdzieito,cosiępodobaoczomiuszom,cosiępodobazewzględu
naswójkształtczybudowę,aleoznaczałtakżewieleinnychrzeczy,którepodoba-
jąsięnainnysposóbidlainnychwzględów;obejmowałwidokiidźwięki,aletak-
żecechycharakteru,wktórychdzisiejszyczłowiekwidziwartośćinnegorodzaju
ijeślijenazywa„pięknymi”,tozświadomością,żewyrazuużywaprzenośnie.
Świadectwem,jakGrecypojmowalipiękno,jestznaneorzeczeniewyrocznidelij-
skiej,że„najpiękniejszymjestto,conajsprawiedliwsze”.Ztegotaksze-
rokiegoiogólnikowegopojęciapiękna,jakiegopotocznieużywaliGrecy,wytwo-
rzyłosię,aledopierozczasem,powoliiztrudem,węższe,bardziejokreślone
pojęciepięknaestetycznego.
WcześniejdotegowęższegopojęciaGrecyzbliżylisiępodinnyminazwami.
Poecipisalio„wdzięku”,który„radujeśmiertelnych”,hymnymówiłyo„har-
monii”(
lÚuÔÓ›l
)kosmosu,artyści-plastycyosymmetrii(
Û˘uuÂÙÚ›l
),czyli
,
współmiernościlubwłaściwejmierze(od
Û˘Ó
—wespółi
użÙÚÔÓ
—miara),mów-
cyoeurytmii(
¢
,Ú˘
q
u›l
),czyliowłaściwymrytmie(od
Â,
˘
—dobrzei
Ú˘
q
ufi˜
,
—rytm)idobrejproporcji.Aletepojęciautarłysiędopierowdojrzalszejepoce;na
pojęciuharmonii,symmetrii,eurytmiiwidaćpiętnofilozofów,mianowiciepitago-
rejskich.
a
W.Tatarkiewicz,ArtandPoetryw«StudiaPhilosophica»,II,Lwów,1939.Popolsku
pt.„Sztukaipoezja,rozdziałzdziejówestetykistarożytnej”wksiążceSkupienieimarzenie,1951.
