Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.POTOCZNEPOGLĄDYESTETYCZNEGREKÓW
35
2.P
OJĘCIESZTUKI
.Zwyrazem„techne”(
Ùż¯ÓË
)
a
,którytłumaczymyjako
„sztukę”,byłopodobniejakzpięknem:Grecyrozumieligoszerzejniżmysztukę.
Mianowicie,rozumieliprzezeńkażdąprodukcjęumiejętną.Sztukąbyła
dlanichnietylkopracaarchitekta,aletakżecieśliczytkacza.Nazwątąobejmowa-
liwszelkąpracęczłowieka(wprzeciwieństwiedoprzyrody),jeślijestwy-
twórcza(wprzeciwieństwiedopoznawczej),jeślikorzystazumiejętności
(nieznatchnień)ijestświadomieopartanaregułachogólnych(anietylkona
rutynie).Byliprzekonani,żewsztuceumiejętnośćjestrzecząistotną—idlatego
mielisztukę(niewyłączającsztukicieślilubtkacza)zaczynnośćumysłową;
kładlinacisknawiedzę,jakąsztukazakłada,izatęwiedzęcenilijąnajwięcej.
Takiepojęciesztukizawierałoto,coarchitekturamawspólnegozmalar-
stwemirzeźbą,aletakżezciesielstwemitkactwem;niemielizaśGrecytakiego
pojęcia,którebyobejmowałosametylkosztukipiękne,architekturę,malarstwo
irzeźbę,nieobejmującrzemiosła.Toichszerokiepojęciesztuki(któremudziśod-
powiadaraczejwyraz„kunszt”)przetrwałodokońcastarożytności,anawetdługo
utrzymałosięwjęzykacheuropejskich,takżete,chcączaznaczyćodrębnośćma-
larstwaczyarchitektury,niemogłyichnazywaćpoprostusztukami,lecznazywały
sztukami„pięknymi”;dopierowciąguXIXw.zaczętoprzymiotniktenpomijać
iwyraz„sztuka”jąłoznaczaćto,codawniej„sztukapiękna”.Wczasachnowych,ale
dopierownich,sztukipięknewysunęłysięnapierwszemiejsceizawładnęłyna-
zwą„sztuki”.Zpojęciemsztukibyłotaksamojakzpojęciempiękna:pierwotnie
byłoszerszeidopierostopniowoprzekształciłosięnawęższe,swoiścieestetyczne.
3.P
ODZIAŁSZTUK
.Sztuki,którepóźniejnazywanosztukamipięknymi,nie
stanowiłynawetdlaGrekówoddzielnejgrupy
b
.Niedzielilisztuknapiękneirze-
mieślnicze.Owszystkichsądzili,żemogąbyćpiękne;zakładali,żerzemieślnik
(
‰ËuÈÔ˘ÚÁfi˜
,demiurgós)wkażdejsztucemożeosiągnąćdoskonałośćistaćsięmi-
strzem(
l
,Ú¯ÈÙżxÙˆÓ
,architékton).Istosunekichdouprawiającychsztukibyłzłożo-
ny:ceniliichzaposiadanąprzeznichwiedzę,azarazemgardzilinimizato,żepra-
caichbyłarzemieślnicza,fizyczna,zarobkowa.Pierwszywzglądpowodował,że
rzemiosłaceniliraczejwyżejniżludzienowożytni,adrugi—żesztukipięknece-
niliniżejniżnowożytni.Takistosunekdosztukwytworzyłsięjużwdobieprzed-
filozoficznej;filozofowieprzyjęligoiutrzymali.
NajnaturalniejszymdlaGrekówpodziałemsztukbyłpodziałnawolneisłu-
żebne—wedletego,czywymagająwysiłkufizycznego.Wolnyminazywalisztuki,
któregoniewymagają,asłużebnymi,którewymagają.Pierwszemielizanieporów-
a
R.Schaerer,
’∂πÈÛÙ‹ÌË
et
Ù¤¯ÓË
,étudesurlesnotionsdeconnaissanceetd’artd’Hom¯re∫Platon,
Mâcon1930.
b
W.Tatarkiewicz,jw.s.15—16;Kristeller,jw.s.498—506.
