Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EMPEDOKLES
43
ŻYCIE.EmpedoklespochodziłzAgrygentu(obecnegoGirgenti),najbogatszego
wówczasmiastanaSycylii.Żyłprawdopodobnieod490do430r.p.n.e.;przebywałna
SycyliiiwWielkiejGrecji.PierwszytobyłDoryjczykwdziejachfilozofii,ajedyna
wswoimrodzajupostaćwewcześniejszychdziejachfilozofiigreckiej:byłlekarzem,ka-
płanem,cudotwórcą,poetąifilozofem.Samsiebieuważałzaistotęnatchnioną,prawie
boską;byłczczonyiwielbionyprzeztłumy,którepodziwiałyjegocuda.Jakwynika
zopisów,byłyto„cudatechniki”,owocepomysłowościiznajomościprzyrody.Wkoń-
cuutraciłłaskitłumówiumarłnawygnaniuwPeloponezie.Pośmiercistałsiępostacią
legendarną.
DZIEŁOEmpedoklesa,filozoficznypoematOnaturze,zdradzałoraczejstylemswym
niżtreścią,żeautorbyłpoetą.CzęśćIpoematutraktowałaoświeciewogóle,jego
siłachiżywiołach,IIjoroślinachizwierzętach,IIIjorzeczachboskichiduszy.
POPRZEDNICY.FilozofiaEmpedoklesabyławyłączniefilozofiąprzyrody,pokrewną
filozofiiJończyków.JednakżeEmpedokles,mieszkaniecWielkiejGrecji,znałjużza-
chodnieszkołyfilozoficzne,elejskąiPitagorejską.ByłsłuchaczemParmenidesaipróbo-
wałideeeleackiezaszczepićjońskiejtradycji;natymprzedewszystkimpolega
jegorolawdziejachfilozofii.
POGLĄDY.
1.T
EORIAMATERII
.„Niemożenicpowstaćztego,czegoniema,jest
niemożliweiniesłychane,byto,cojest,zginęło”.TęmyślParmenidesaEmpedokles
uważałzapewnik.Alestosowałjątylkodoprostychskładnikówrzeczy,natomiast
rzeczyzłożonemiałzapowstająceiginące.Przeztakikompromisgodziłstanowisko
ParmenidesazestanowiskiemHeraklita;godziłpostulatyjednegozfaktamidoświadcze-
niaopisanymiprzezdrugiego.Godziłje,boniezmiennośćskładnikówniesprzeciwiała
sięzmiennościrzeczy.Boniezmienneskładnikimogąsięłączyćirozłączać;sameprzez
tonieulegajązmianie,alezmieniająsięichukładyirzeczyznichzłożonepowstająigi-
ną.Składniki,zbiegającsięjednezdrugimi,stająsięróżnokształtnymirzeczami.„Nie
mapowstawaniaczegokolwiek,cojestśmiertelne,aniniejestkońcemniszczącaśmierć.
Jesttylkomieszaniesięiwymianatego,copomieszane”.
Abyprzeprowadzićtenpogląd,trzebabyłozerwaćzmonistycznymtłumaczeniem
świataprzezjednąjedynązasadnicząmaterię,jaktoczynilipierwsifilozofowie,iprzejść
dopluralizmu.Empedoklesprzyjąłczteryjakościoworóżneskładnikiświata,
czyliczteryrodzajematerii.Wdoborzeichmiałdrogęwskazanąprzezpoprzedników.
Wprawdziezdotychczasowychfizykówkażdyuznawałtylkopojednymrodzajumate-
rii,alekażdyuznawałinnyrodzaj:Talesjwodę,Anaksymenesjpowietrze,Heraklit
jogień,Ksenofanesiinnijziemię.Empedoklesposzedłdrogąnajmniejszegooporu;
połączyłteróżneopinieiprzyjąłczteryskładniki:wodę,powietrze,ogieńiziemię.By-
łytoczterynajbardziejrozpowszechnionewprzyrodzierodzajeciał,różniącesięmię-
dzysobąstanemskupienia.KażdyodrębnystanskupieniaEmpedoklesmiałzaodrębny
