Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
66
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
wodzi,upóźniejszychzaś,dojrzalszychmyślicielijogłównyskładnik,owłaści-
wąnaturęrzeczywistości.Natozagadnieniekażdy
,ktowowychczasachchciał
mienićsięfilozofem,musiałmiećodpowiedź.Akażdyprawiefilozofmiałinną:
jedenmówił,żezasadąjestwoda,inni,żebezgranicznaanieokreślonamateria,
powietrze,ogień,ziemia,4żywioły
,zarodki,atomy
.Przedmiotemdochodzeńfi-
lozoficznychbyłatakżeilośćzasad.Filozofiarozpoczęłasięodmonizmu,naj-
pierwnaiwnego,nieuświadamiającegosobiewłasnychswychkonsekwencji,po-
temzaśświadomiegłoszonego(przezeleatów);natomiastwdrugiejczęściokresu
(odEmpedoklesa)zapanowałpluralizm.
B)Zagadnieniedotyczącenaturystawaniasię.Uzupełnieniem
pierwszegopytaniajzczegorzeczywistośćpowstała?jbyłodrugie:jak
powstałaidalejpowstaje?Inatopytanieodpowiedzibyłowiele:transformacja
jednejrzeczywdrugą,rozszczepianiesięprzeciwieństw,zgęszczaniesięiroz-
cieńczaniematerii,mieszaniesięskładników.Taostatniaodpowiedźwzięłapod
koniecokresugóręnadwszystkimiinnymi.
C)Zagadnienieprzyczynystawaniasię:jakajestsiła,którapowo-
dujeprzemianęrzeczywistości?Iturozwójfilozofiiprzebiegała)odmonizmu
dopluralizmu(HeraklitiParmenidesmówilijeszczeojednejsile,Empedokles
jużodwóchsiłachprzeciwnychiuzupełniającychsięwzajem);b)odtraktowa-
niamateriiisiłyjakonierozdzielnych(tzw.hilozoizm)dorozdzielaniaich;
c)odsiłydziałającejwewnątrzświatadosiłypozaświatowej(uAnaksagorasa);
d)odanimistycznegopojmowaniasiłydziałającejdojejpojmowaniamechani-
stycznego(uatomistów).
D)Zagadnieniestałościświata:czyświatjestwyłącznienieustanną
przemianą,czyjestwnimjakiśczynnikstały?GeneracjaHeraklitaiParme-
nidesadaławyrazskrajnymnatęsprawępoglądom,konieczaśokresuzazna-
czyłsiępropozycjamikompromisu.Choćwariabilizmznalazłzdecydowane-
gorzecznika,naogółjednakuporczyweposzukiwanietrwałychskładników
stanowiłocharakterystycznącechętychwczesnychdoktrynfilozoficz-
nych.jZzagadnieniemstałościłączyłosięzagadnienieprawidłowo-
ściświata.NawetHeraklituznawał,żewieczneprawoLogosupanuje
wświecie.
II.Z
AGADNIENIAEPISTEMOLOGICZNEIPSYCHOLOGICZNE
byłyjużmniejroz-
gałęzioneodkosmologicznych.Dwazagadnieniawybijałysięnaczoło:
A)Zagadnieniepostrzegania,dookołaktóregogrupowałysiębardziej
szczegółowezagadnieniapsychologiczne.Traktowanebyłojakozagadnienie
czystoprzyrodniczeirozwiązywanewedleogólnychzasaddanegosystemu.
B)Zagadnieniepewnościpoznania.Licznimyślicieletegookresu,
należącyzresztądoróżnychobozów,wypowiadalisceptyczneuwagiopozna-
niu(np.Ksenofanes,Empedokles,Demokryt,Alkmeon).Uwagitedotyczyły
