Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZESTAWIENIA
67
przeważnietylkopoznaniazmysłowego.Byływyłomemwnaturalnym,naiw-
nymdogmatyzmie,odktóregofilozofiazaczęła.Alenieprzeszkodziłyżad-
nemuzfilozofówtegookresubudowaćuniwersalnychsystemówkosmo-
logicznych.
Pojęciaiterminy
Zasóbpojęćiterminów,przypomocyktórychfilozofowiepierwszejepokiroz-
wiązywaliswezagadnienia,byłbardzoograniczony:przyroda(ʇÛtg),zasada
(l
’
Ú¯‹),niecopóźniejświat,pojętyjakoprawidłowyzespół(ÎfiÛuog),byt
(to
`o
’
ãÓ),rozum(ifiÁog)iduch(ÓoU
~
g),pojętejakosiłykosmicznejtobyły
najważniejsze.
Charakterystycznedlategoarchaicznegookresubyłozestawieniepojęć
przeciwstawnych:światłoiciemność,materiagęstairzadka,stawaniesięigi-
nięcie,ruchispokój,bytiniebyt,waśńizgoda(siłałączącaisiłarozdzielająca),
porządekiprzypadek,dobroizłojwszystkotobyłoznanejużodHeraklita
iParmenidesa,ajeszczeinneprzeciwieństwazestawilipitagorejczycy.
Różnewyrażenia,którepotemstałysięfilozoficznymiterminamijjak
lt
’
t›l,
ϑ
ˆڛlluboU
’
Û›ljbyłyużywanejużwówczas,alewpotocznejmo-
wie,niewfilozoficznej.Filozoficznaterminologiatychwczesnychczasów
późniejprzeważniezaginęła,zastąpionaprzezterminologięklasyków;później-
siGrecydaliswojenazwypojęciomdawniejszychmyślicieli.Nazwytakiejak
l
’
Ú¯‹iU
ãinniepochodząodTalesaaniÛtot¯Ât
~
oÓodEmpedoklesa,ani
’
’
ouotouśÚtlodAnaksagorasa:sątopóźniejszenazwydlastarychpojęć.
Bilansokresu
Pierwszyokresfilozofiimiałznaturyrzeczycharakterprzygotowawczyiwy-
nikitylkotymczasowe.Poglądyfilozoficznetychwczesnychczasów,np.że
światpowstałzwodyczyzczterechżywiołówlubżepostrzeżeniapowstają
dziękipodobiznomrzeczyprzenikającymdonarządówzmysłowychjpoglą-
dytebyłyprzeważniefałszami,jednakżecennymiprzezto,żeutorowałydro-
gędopóźniejszychprawd.Okreszasłużyłsięnietyleswymiteoriami,ileufor-
mowaniempojęć(np.bytu,przyrody,zasady,ducha,atomu),przyktórych
pomocypóźniejszeokresyformułowałysweteorie.
Ajednak:itenwczesnyokresmiałwynikiotrwałymznaczeniu.Donich
należaławszczególnościmyśl(Heraklita)opowszechnejzmiennościrzeczy
imyśl(Parmenidesa)omożnościdedukcyjnegodochodzeniaprawdy.Jednak-
żeobiezostałyodrazuzastosowanewsposóbskrajnyiprzeztofałszywy.
