Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
80
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
Mógłłatwouniknąćśmierci,uczniowiechcielimuułatwićucieczkę,leczniezgodziłsię,
stojącnastanowiskuposłuszeństwaprawu.Ostatniednispędziłwrozmowachzucznia-
mi;Platon,choćwówczaszpowoduchorobynieobecny,opisałwFedonienapodstawie
relacji,ostatniechwileSokratesa.„Wszyscyjednozgodnieprzyznają,żeżadenjeszcze
człowiek,ilepamięćnaszasięga,niezajrzałwoczyśmiercizwiększągodnością”,napi-
sałuczeńSokratesa,Ksenofont(IV
,8).
PotomnośćpowszystkieczasywidziaławSokratesieideałfilozofa,awjego
życiuiśmiercidoskonałewypełnienieobowiązkówfilozofa.Chłodnyumysłłączyłsię
wnimwprzedziwnysposóbzgorącymsercem.Silna,raczejzmysłowanaturabyłaopa-
nowanaprzezsilnąduszę.Brzydotaprzysłowiowajegopostacibyłajakbysymbolem
wyższościducha.Cechowałagorównośćipogodausposobienia,humoriłagodność.
„Wydawałmisięnajlepszyminajszczęśliwszymzludzi”,pisałKsenofont.
PISMniezostawił,uczyłtylkoustnie.Onaucejegowiemyzpismuczniów,głównie
zdialogówPlatonaiWspomnieńoSokratesieKsenofonta.RównieżiArystotelesinfor-
mujeojegozasługachdlafilozofii.
POGLĄDY.Sokrates,podobniejaksofiściiwiększośćludzijegoepoki,zajmowałsię
tylkoczłowiekiem.Wczłowiekuzaśinteresowałogojedynieto,couważałzanajważ-
niejsze,azarazemmogącebyćprzedmiotemreformyiulepszenia:„Zajmowałsię”jjak
podajeArystotelesj„jedyniesprawamietycznymi,całązaśprzyrodąniezajmował
sięwcale”.Mówił,żedrzewaniczegoniemogągonauczyć,ucząnatomiastludzie
wmieście.Ipracowałnadwóchtylkopolach:napoluetykiorazlogiki,którąuwa-
żałzaniezbędnądlaetyki.
I.POGLĄDYETYCZNE
Sokratesadadząsięsformułowaćwtrzechgłównych
tezach:
1.C
NOTAJESTDOBREMBEZWZGLĘDNYM
.„Cnota”(l
’
ÚÂt‹)byłastarodawnympoję-
ciemGreków,alerozumianabyłaogólnikowo,jakotężyznażyciowa,dzielność,spraw-
nośćwspełnianiuzawodowychczynności.Jeszczesofiścitakrozumielicnotęistwierdza-
li,żejesttozaletacałkowiciewzględna,różnadlamężczyznyidlakobiety
,młodzieńca
idojrzałegomęża.Sokrateszaoponowałprzeciwtemurelatywizmowi,wskazałnazalety
,
któresąjednedlacałegoroduludzkiego:sprawiedliwość,odwagaczypanowanienadso-
bąsązaletamizawszeiwszędzie.Nazywająctezalety„cnotą”,dałtemuwyrazowibar-
dziejspecjalne,awłaściwiezupełnienoweznaczenie.Wytworzyłnowepojęciecnoty
przezto,żespośródzaletczłowiekawyodrębniłspecjalniezaletymoralne.
Prawadotyczącecnotymoralnejsą„niepisane”,wkodeksachichniema;niemniej
sątrwalszeodpisanych.Wywodząsiębowiemzsamejnaturyrzeczy,aniezusta-
nowienialudzkiego;jakżemogłybybyćustanowione,skorosąpowszechne,jednakowe
dlawszystkichludzi?jwszak(takrozumowałSokrates)wszyscyludzieniemoglizejść
sięrazemiustanawiaćpraw.NapowszechnośćprawmoralnychSokrateskładłszczegól-
