Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
82
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
Stanowiskotakienazywasięintelektualizmemetycznym.Sokratesnie
byłzresztąodosobnionynatymstanowisku.Grecymieliwogóleskłonnośćdointelek-
tualnegopojmowaniażycia,ajuższczególniejbyłoonorozpowszechnionewVw.
wAtenach,wdobiegreckiegooświecenia.ŻeSokrateszajmowałstanowiskointelektu-
alistyczne,tomiałojeszczespecjalnepowody:najpierw,sambyłtypemrefleksyjnym,
powodującymsięwżyciunamysłem,niedziałającymodruchowo,aprzytymposiada-
jącymwolętaksilnąipewną,żenieznałjejwahańinieodczuwałjejudziałuwdecy-
zjach;następnie,Sokrateszwykłbyłtrudnouchwytnezaletymoralnewyobrażaćsobie
przezanalogięzzaletamipracyzawodowej,zwłaszczarzemieślniczej:wtejzaśdziedzi-
nierobisiędobrze,gdysięumierobić,gdysięwie,jakrobić.
JakokonsekwencjeintelektualizmupowstałydalszetezySokratesowskiejetyki.
Najpierw,żecnotymożnasięuczyć;boćcnotajestwiedzą,awiedzymożnasię
uczyć.Byłatotezadoniosła:wielkiedobro,jakimjestcnota,niejestwrodzone.Można
jenabyć,przetoodnassamychzależy,czydobrotoposiadamy.
Następnąkonsekwencjąbyło,żecnotajestjedna.Sprawiedliwośćbyłazde-
finiowanajakowiedzaotym,cosiękomunależy,pobożnośćjjakowiedzaobogach,
odwagajjakowiedzaotym,czegonależysiębać;ostateczniewszystkiecnotysąwie-
dzą,więcsąwistocieswejjednymitymsamym.TąteząojednościcnotySokrateswy-
rażałswójsprzeciwwobecpluralizmuetycznegosofistów.
Sokratesniczymswejteoriiintelektualistycznejnieograniczał.Natomiast
wswychosobistychdecyzjachpowoływałsięnieraznagłoswewnętrznyjnagłosde-
mona(‰ltufiÓtoÓ,daimonion),jaksięwyrażałjktórygoodzłegoczynupowstrzymy-
wał.Tengłoswewnętrznyniebyłuzupełnieniemintelektuprzezinnyczynnikpsychicz-
ny,wrodzajuwoliczyczucia,aleraczejuzupełnieniemetykiprzezczynnikreligijny,
powołaniemsięnapomoc,jakiejbóstwoudzielaludziom.
EtycznetezySokratesałączyłysięwłańcuchiprowadziłydojasnegowniosku:
Ludziedążądoszczęściaidopożytku.Prawdziweszczęścieiprawdziwypożytekdaje
tylkodobro.Prawdziwymdobremjestcnota.Cnotajestjedna,bokażdacnotajest
wiedzą.Zdobywającwiedzę,osiągamydobro,aznimpożytekiszczęście.Wyłaniasię
stądprostewskazanieżyciowe:należyszukaćwiedzy,aktomoże,powinieniinnych
wiedzyuczyć.Sokratesnietylkogłosiłtakąogólnąteorię,alezastosowałjądosiebie,
zżelaznąkonsekwencjąkierowałswymżyciemzgodniezteorią.Uważającnauczanie
zazadanienajwyższe,całymusiępoświęcił.Nieliczącsięzosobistymiskłonnościa-
miiwarunkamiżyciadążyłniezłomniedotego,cojestdobremnajwyższymicoprze-
toobowiązujewszystkichizawsze.Jegożycieiśmierćbyływzupełnejjednościzje-
gonauką.
II.POGLĄDYLOGICZNE.Sokrateswzywałniewprostdocnoty
,leczdozastanawiania
sięnadcnotą.Sam,choćbyłnauczycielem,nieposiadałgotowejwiedzy
,którąbymógł
komunikowaćinnym;nieobiecywał,jaksofiści,żeuczniówprawdynauczy
,leczżebę-
dzierazemznimiprawdyszukać.Jegoteoriawiedzybyłateoriąposzukiwaniawiedzy
,
