Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SOKRATES
81
nynacisk,stojącwopozycjidorelatywizmusofistów;powszechnośćbyłazasadniczące-
chącnotywjejnowymznaczeniu.
TadopierocowyodrębnionazaletawysunęłasięodrazudlaSokratesanaszczyt
dóbr.Wszystkoinne,coludziezwykliuważaćzadobrojzdrowie,bogactwo,sława
jniejednokrotnie,wskutkachokazujesięzłe.Człowiekpowinienzabiegaćodobro
najwyższe,nieliczącsięnawetzniebezpieczeństwamiiśmiercią.Dladóbrmoralnych
powinienpoświęcićdobraniższeipozorne:„Czyżniewstydziszsiędbaćopieniądze,
sławę,zaszczyty,anieorozum,prawdęioto,byduszastałasięnajlepsza?”
Sokratesbyłtedypierwszym,którywyróżniłdobramoralne,właściwyprzedmiot
etyki(zatonazwanogo„twórcąetyki”);atakżebyłpierwszymprzedstawicielemstano-
wiskajnazwijmyjemoralizmemjwynoszącegodobramoralneponad
wszystkieinne.
2.C
NOTAWIĄŻESIĘZPOŻYTKIEMISZCZĘŚCIEM
.Sokratesmawiał,żeradbyposłać
dopiekiełtego,ktopierwszyrozdzieliłdobroipożytek.Alezwiązekobuwidziałnie
wtym,iżdobrozależnejestodpożytku,lecz,przeciwnie,iżpożytekzależnyjestoddo-
bra.Tylkoto,codobre,jestnaprawdępożyteczne.Ludziedlategoczęstobłądząidziała-
jąwbrewwłasnemupożytkowi,żeniewiedzą,cojestdobre.Sokratesbyłtedyprzeci-
wieństwemutylitarysty;alestojącnastanowiskunierozdzielnościdobraipożytkuczęsto
wyrażałsiętaksamojakutylitaryści:twierdził,żeczynjestniezawodniedobry,gdywy-
pływazeńpożytek,azalecającsprawiedliwośćczylojalność,wysiłekwpracyczykom-
petencjęwzawodzie,powoływałsięnapłynącąstądkorzyść.
Apodobnierozumiałrównieżstosunekdobradoszczęścia:szczęściezwiązanejest
zcnotą,bozcnotywynika.Szczęśliwyjestbowiemten,ktoposiadanajwiększedobra,
anajwiększymdobremjestcnota.
3.C
NOTAJESTWIEDZĄ
.Wszelkiezłopochodziznieświadomości:niktumyślnie
izświadomościązłanieczyni.Iniemożebyćinaczej:skorodobrojestpożyteczne
igwarantujeszczęście,niemapowodu,abyktoś,ktojezna,nieczyniłgo.Wiedzajest
tedywarunkiemdostatecznymcnoty,amówiącjęzykiemjaskrawym,jakiego
Sokratesużywał:jesttymsamym,cocnota.„Jesttojednoitosamowiedzieć,co
jestsprawiedliwe,ibyćsprawiedliwym”.TobyładefinicjaSokratesa:cnotajest
wiedzą.
Nazarzut,żewdziałaniachludzkichnierazprzejawiasięrozdźwiękmiędzywie-
dząaczynem,międzytym,codyktujerozum,atym,doczegopchanamiętność,żedo
cnoty
,opróczwiedzy
,potrzebnajestjeszczewolajnatoSokratesodpowiedziałby
,żeje-
śliwiedzaniewystarczadocnoty
,tomusibyćpowierzchownainiezupełna.Ktonato-
miastposiadawiedzęprawdziwąipełną,tenniemożenieprzejąćsięniądogłębiinie
możeczynićinaczejniżdobrze.Wiedzapotrzebnadocnotyjestoczywiścieinnegorodza-
juniżta,którązbieralifilozofowiegreccy:toniewiedzaożywiołach,gwiazdach,oko-
smosie,leczosprawiedliwościiodwadze,nieprzyrodnicza,leczetyczna.Opierasię
nienaczystoteoretycznymroztrząsaniu,lecznapraktycznymrozsądku(ÊÚfiÓnÛtg).
