Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
UCZNIOWIESOFISTÓWISOKRATESA
87
jącnastanowiskusensualistycznejkoncepcjipoznania,skłaniałsięteżdo
materialistycznejkoncepcjiprzyrodyiostrowystępowałprzeciwantyma-
terialistycznymteoriom,zainicjowanymprzezPlatona.Sokrateswypowiedziałsiętylko
wczęścizagadnieńfilozoficznychiwypowiedziałsiętylkoformalnie,dlategotonastęp-
cymoglipoglądyjegouzupełniaćzarównowduchusensualizmuimaterializmu,jak
iwduchuracjonalizmuiidealizmu.
Cechącynikówbyło,żeoderwalisięodtradycji,przyzwyczajeń,konwenansów.
Wpoglądachfilozoficznychtaksamo,jakwmoralnychipolitycznych.Ignorującnowe
pomysłyfilozofów,wrócilidopoglądównajprostszych.Twierdzili,żeistniejąjedynie
konkretnerzeczy,ajeślimówimyoczymświęcej,toosłowach,nieorzeczywistości.Ist-
niejetylkokonkretnyczłowiek,aniema„człowieczeństwa”,istniejąstołyikrzesła,anie
ma„sprzętówwogóle”.Próżnąjestrzecząusiłowaćdefiniowaćrzeczy,możnajetylko
opisywać.Wielewiekówprzeszło,ażwXXw.filozofowiezaczęligłosićpoglądyzbliżo-
nedotychcynickich,napozórtakprostych.
b)EtykastanowiłaośrodekfilozofiiAntystenesa.Wniejzaśdoprowadziłdoskraj-
nościpoglądSokratesa:Jedynymdobremicelemżyciajestcnota,wobectego
wszystkoinnejestobojętne(l
’
‰t¿ÊoÚoÓ).Posługującsięznanymi,zwłaszcza
wśródsofistów,pojęciami,mówił,żejedyniecnotajest„znatury”swej(ʇÛÂt)dobrem,
wszystkozaśinne,jeślijestuważanezadobro,totylkoprzezkonwencję(Ófiuˆ).Zresz-
tą,pozacnotą,wszystkoinnejestniepotrzebne,boonasamawystarczadoszczęścia
(lU
’
t¿ÚÎngπÚo
`gÂU
’
‰ltuoÓ›lÓ).
Opinietecynikówtłumacząsiędośćłatwo.Twórcycynizmunależelidoproleta-
riatu,pozbawionegowszystkiego,majątku,stanowiska.Antystenesbyłsynemniewolni-
cy,nieposiadającymprawobywatelskich,anajsławniejszyjegouczeń,Diogenes,byłsy-
nembankruta,pozbawionymśrodkówdożycia.Nicnieposiadali,pozostawałaimtylko
jnatura.Ipozostawałoto,comieliwsobiesamych,awięcjcnota.Jeślicynicysła-
wilicnotę,toniedlatego,byniedbaliozadowolenie.Przeciwnie,sławiliją,apotępiali
dobrazewnętrznezintencjąhedonistyczną.Dobrateniedałyimzadowolenia,boich
niemieli;itłumaczylisobie,żeniedałybytakże,gdybyjemieli.Temu,czegonieposia-
dali,odmówiliwartości.Ichfilozofiawyrosłaniezrozważańteoretycznych,leczzwa-
runkówżyciowych.
Należytedyzobojętniećdlawszystkiegopozacnotą;wtedyjestsięprawdziwie
wolnyminiezależnym.Obojętnośćiosiąganaprzezniąniezależnośćjtobyłygłówne
hasłatejfilozofii.Antystenesapozytywneokreśleniacnotyjjeśliwogóleistniałyj
poszływzapomnienie,aprzechowałysiętylkonegatywne:żejestobojętnościądla
pozornychdóbriniezależnościąwobeclosu.Ludzi,którzycałkowicieuniezależ-
nilisię,cynicynazywalimędrcami.ZawzórmędrcamieliSokratesa:byłonniejakoży-
wymmodelemichteorii.
Ceniącjedynieżycie„wedlenatury”,potępialiwszelakieurządzeniaspołeczne
ipaństwowe,uważającjezakonwencjonalne.ZaSokratesemtwierdzili,żecnotajest
jedna,takasamadlawszystkich;przykładajączaśwagętylkodocnoty,aniedopocho-
