Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BadanianadhistoriąpowszechnąśredniowiecznąinowożytnąwPolsce...
37
Cowtejdziedziniezmieniłosięwokresiemodernizmuineoromantyzmu?52
Nimspróbujemyodpowiedziećnatopytanie,zwrócimyuwagęnafakt,iżhi-
storycypolscytejdobywswejrefleksjiteoretycznej,równiemocnojakichpo-
przednicy,akcentowalipotrzebębadaniadziejównarodowychwścisłymzwiązku
zdziejamipowszechnymi.Postulowanorozwinięcienaszersząskalęstudiówpo-
równawczych.Domagałsiętegow1905r.,związanywówczaszWarszawą(póź-
niejprzeniósłsiędoKrakowa),WacławSobieski,którykreślącprogrammetodo-
logicznyrozpoczynającegowłaśnieswójżywotnPrzegląduHistorycznego”pisał:
nAby«PrzeglądHistoryczny»uczynićpismemprawdziwienaukowym,musimy
oczywiściewstąpićprzedewszystkimnadrogębadańporównawczychitenkie-
runekbadańszczególniepopieraćchcemynałamachnaszegopisma,dążącpełny-
miżaglamidoporównawczychzestawieńpowszechnodziejowych,dowidnokrę-
gówuniwersalnohistorycznych”53.
Dużynacisknabadaniaporównawcze,zwłaszczanaporównawczeujmowa-
niedziejówPolski,kładłrównieżbadaczlwowski-AdamSzelągowski.Dowo-
dziłon,żeniemożnabadaćdziejówjednegokraju,izolującjeoddziejówinnych
krajów.ZdaniemA.Szelągowskiego,nrozwójprawny,awięcpaństwowyludów
nowożytnychniebyłsamodzielny”54.Historyklwowskiwskazywał,żennakaż-
dymkrokuspotykamyśladywspółdziałaniaizapożyczaniajednegonaroduod
drugiego”55.
Odnotujemyjeszczewypowiedźhistorykakrakowskiego-StanisławaKutrze-
byzroku1916.Otóżdozasadniczychinajgłębszychwadhistoriografiipolskiej
zaliczyłonnniedostateczneuwzględnieniehistoriiinnychnarodów,zwłaszcza
przyocenienaszychdziejów-wartościmetodyporównawczej,którabyochroni-
łanasząhistoriografięodpowtarzaniabezmyślnego,jakzapaniąmatkąpacierz,
wieluzgołabłędnychsądównaszejdawniejszejlubobcejhistoriografii”56.
Szczególnieożywionądyskusjęnatematmetodyporównawczejipolskichba-
dańnadhistoriąpowszechnąprowadzonowroku1918,awięcuschyłkuepo-
kizaborów.Corazwyraźniejrysującasięperspektywaodbudowypaństwowości
polskiejośmielałahistorykównietylkodokrytycznegospojrzenianastanhisto-
riografiipolskiej,aleisnuciaśmiałychplanównaprzyszłość.
Postawietejdałwyrazm.in.historykwarszawskiStanisławKętrzyński,któ-
rydokonującbilansudotychczasowegodorobkuhistoriografiipolskiej,atakże
52Najpełniejszyobrazhistoriografiipolskiejtegookresuznaleźćmożnawpracach:J.Mater-
nicki,HistoriografiapolskaXXwieku.Cz.I.Lata1900-1918,Wrocław1982;J.Kolbuszewska,Mu-
tacjamodernistycznawhistoriografiipolskiej(przełomXIXiXXwieku),Łódź2005.
53W.Sobieski,Słowowstępne(doItomuPrzegląduHistorycznego),[w:]Historycyohisto-
rii,s.483.
54A.Szelągowski,WschódiZachód.Zagadnieniazdziejówcywilizacji,Lwów1912,s.505.
55Tamże,s.512.
56S.Kutrzeba,Wadyizadanianaszejhistoriografii,Kraków1916,s.19.
