Konstytucyjne bariery stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym.

Rafał Szczepaniak, Katarzyna Kokocińska, Marcin Krzymuski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-232-3805-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

705

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Szczepaniak, Rafał; Kokocińska, Katarzyna; Krzymuski, Marcin. Konstytucyjne bariery stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym.. Red. . Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2020, 705 s. ISBN 978-83-232-3805-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Szczepaniak, R.

A1 Kokocińska, K.

A1 Krzymuski, M.

T1 Konstytucyjne bariery stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym.

PB Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

PP Poznań

YR 2020

SN 978-83-232-3805-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 264999, author = "Szczepaniak, Rafał and Kokocińska, Katarzyna and Krzymuski, Marcin", editor = "", title = "Konstytucyjne bariery stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym.", publisher = "Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza", year = "2020", address = "Poznań", isbn = "978-83-232-3805-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Szczepaniak, Rafał

AU - Kokocińska, Katarzyna

AU - Krzymuski, Marcin

ED -

TI - Konstytucyjne bariery stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym.

PB - Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

CY - Poznań

PY - 2020

SN - 978-83-232-3805-8

ER -

Netografia (standard APA):

Szczepaniak, Rafał; Kokocińska, Katarzyna; Krzymuski, Marcin. Konstytucyjne bariery stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym. [baza danych online] Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2020 [dostęp: 30 04 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/konstytucyjne-bariery-stosowania-prawa-prywatnego-w-sektorze-rafal-szczepaniak-katarzyna-264999.

prawo prywatne, prawo publiczne, konstytucjonalizacja, umowy w administracji

U podstaw tej książki legło założenie, że w specyficznym środowisku, jakim jest sektor publiczny, pewne cechy tego, co nazywamy prawem cywilnym, objawiają się na zasadzie kontrastu ze szczególna mocą. Analiza stosowania prawa cywilnego w sektorze ...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-232-3805-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

705

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

O autorach17
Wykaz ważniejszych skrótów 19
WPROWADZENIE Rafał Szczepaniak, Marcin Krzymuski21
CZĘŚĆ I GŁÓWNE METODOLOGICZNE I TEORETYCZNE PROBLEMY STOSOWANIA PRAWA PRYWATNEGO W SEKTORZE PUBLICZNYM Rafał Szczepaniak 39
Rozdział 1. Lingwistyczne uwarunkowania badań nad stosowaniem prawa prywatnego w sektorze publicznym 41
I. Wprowadzenie41
II. Klasyfikacja języków w obrębie omawianej dziedziny44
III. Problemy natury komparatystycznej45
IV. Brak precyzji pojęciowej w badaniach nad stosowaniem prawa prywatnego (cywilnego) w sektorze publicznym48
1. Problem z pojęciami, w których występuje przymiotnik „publiczny”48
2. Problem wewnętrznej stratyfikacji odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych51
V. Próba uporządkowania pojęć55
1. Założenia wstępne55
3. Określenie „publicznoprawny”55
2. „Sektor publiczny”, „podmiot publiczny”, „administracja publiczna”56
1) „Podmiot prawa publicznego” („osoba prawna prawa publicznego”)60
3. Metoda brzytwy Ockhama60
2) Pojęcie fiskusa (w polskim języku prawa cywilnego: Skarbu Państwa) jako państwa działającego w obszarze prawa prywatnego64
3) Podział na prawo publiczne i prywatne68
4) Niedychotomiczny charakter podziału na prawo publiczne i prywatne74
5) Zerwanie z podziałem na actes d’autorité (governmental acts, imperium) i actes de gestion (corporate acts, dominium)76
VI. Ingerencja w reguły znaczeniowe języka aktów prawnych i języka prawniczego a ryzyko manipulacji77
VII. Podsumowanie79
Rozdział 2. Podział na prawo publiczne i prawo prywatne w kontekście aksjologii konstytucyjnej81
I. Wprowadzenie81
II. Ideologiczny i konstytucyjny wymiar podziału81
III. Inne przyczyny kultywowania tego podziału88
IV. Autonomia poszczególnych gałęzi prawa90
V. Czynniki osłabiające podział na prawo publiczne i prywatne92
1. Podważanie metodologicznej poprawności tego podziału92
2. Krytyka ujęcia ideologicznego (politologicznego)94
VI. Prawo UE96
VII. Polska wersja podziału na prawo publiczne i prywatne104
1. Uwagi wprowadzające104
2. Zasada jedności prawa cywilnego w warunkach polskich106
3. Trudne wychodzenie z poprzedniego systemu prawnego111
VIII. Kryteria rozgraniczenia prawa prywatnego i publicznego lub kryteria uzasadniające odstępstwa od prawa powszechnego (prawa cywilnego)117
1. Uwagi wprowadzające117
2. Kryterium podmiotowe a kryterium interesu120
3. Kryterium podmiotowe a kryterium podporządkowania120
4. Posługiwanie się przez podmioty publiczne jednostkami prywatnymi dla wykonywania zadań publicznych123
IX. Wnioski126
Rozdział 3. Prawo prywatne a konstytucja 128
I. Istota konstytucjonalizacji prawa prywatnego128
II. Ewolucja procesu konstytucjonalizacji na przykładzie Niemiec i Polski130
1. Niemcy130
2. Polska135
III. Środki oddziaływania konstytucji na prawo prywatne139
1. Wprowadzenie139
2. Interpretacja prawa140
3. Wnioskowania inferencyjne146
4. Klauzule generalne147
IV. Miejsce zasad prawa cywilnego w hierarchicznym systemie prawnym150
V. Konkurencja zasad konstytucyjnych154
CZĘŚĆ II PROBLEMATYKA CYWILNOPRAWNYCH FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI Z PUNKTU WIDZENIA PRZEDSTAWICIELA NAUKI PRAWA PUBLICZNEGO Katarzyna Kokocińska 157
Rozdział 1. Sens i znaczenie rozgraniczenia prawa publicznego i prawa prywatnego w świetle nauk publicznoprawnych159
I. Relacje pomiędzy prawem publicznym a prawem prywatnym159
II. Separowanie reżimów na poziomie instytucji prawa166
Rozdział 2. O przenikaniu i wzajemnym oddziaływaniu prawa 169
I. Pomocnicze stosowanie przepisów prawnoprywatnych169
II. Problemy pogranicza prawa172
Rozdział 3. Prawo prywatne w działaniach administracji177
I. Koncepcja dwustopniowego kształtowania stosunków prawnych jako konsekwencja stosowania różnych pod względem charakteru prawnego form działania177
II. Administracyjne prawo prywatne (Verwaltungsprivatrecht)181
Rozdział 4. Problematyka form typu konsensualnego w działalności administracji publicznej 185
I. Determinanty zmian w obrębie katalogu prawnych form działania administracji publicznej185
II. Organizatorska swoboda w świadczeniu usług publicznych191
III. Dwustronne formy działania we współczesnej administracji publicznej198
IV. Dwustronne formy działania w systematyce prawnych form działania administracji publicznej, ze szczególnym uwzględnieniem umowy203
V. Umowa cywilnoprawna zawierana przez administrację207
VI. Umowa administracyjna208
VII. Nietypowe czynności konsensualne a typologie dwustronnych form działania (kontrakt w stosunkach pomiędzy podmiotami władzy wykonawczej)211
CZĘŚĆ III WYBRANE PRZYKŁADY STOSOWANIA INSTYTUCJI CYWILNOPRAWNYCH W SEKTORZE PUBLICZNYM Rafał Szczepaniak, Marcin Krzymuski 217
Rozdział 1. Swoboda umów w sektorze publicznym ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń polskich i niemieckich 219
I. Wprowadzenie219
II. Problemy terminologiczne i klasyfikacyjne222
III. Konstytucyjne zasady i wartości a swoboda umów podmiotów publicznych226
1. New Public Management226
2. Teoria fiskusa227
3. Prawa podstawowe jako granice swobody kontraktowania. Kwestia podmiotowości konstytucyjnej podmiotów publicznych230
4. Zasada państwa demokratycznego234
1) Wymóg podstawy prawnej – zasada zastrzeżenia ustawowego w prawie niemieckim235
5. Zasada państwa prawa235
a) Umowy publicznoprawne235
b) Umowy cywilnoprawne242
2) Wymóg podstawy prawnej w prawie polskim245
3) Artykuł 3531 polskiego k.c. jako podstawa prawna zawierania umów przez podmioty sektora publicznego251
IV. Jeszcze o kontrowersjach wokół rozumienia pojęcia „swoboda umów”252
V. Swoboda umów w działalności samorządu terytorialnego258
VI. Swoboda umów a specjalna zdolność prawna podmiotów publicznych oraz zakres i natura przysługujących im praw podmiotowych262
VII. Skutki prawne przekroczenia granic swobody umów w sektorze publicznym267
VIII. Wnioski270
Rozdział 2. Stosowanie przepisów prawa cywilnego do odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych a zasady konstytucyjne 278
I. Reżim odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych a klasyczna cywilistyka278
II. Wymykanie się reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych z ram klasycznej cywilistyki284
III. Stratyfikacja odpowiedzialności władz publicznych w Polsce jako przejaw wymykania się reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych z ram klasycznej cywilistyki286
IV. Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej za akty legalne w Polsce292
V. Cywilnoprawna odpowiedzialność odszkodowawcza a specyfika państwa na przykładzie prawa polskiego295
VI. Nieprzystawalność art. 429 polskiego k.c. do specyfiki sektora publicznego298
VII. Wnioski odnoszące się do prawa polskiego300
VIII. Stosowanie przepisów prawa cywilnego do odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej (uwagi na tle prawa niemieckiego)302
1. System odpowiedzialności władzy publicznej w prawie niemieckim302
2. Zasada federalizmu a kompetencje ustawodawcze – epizod ustawodawczy w latach 80. XX wieku303
3. Stratyfikacja instrumentów prawnych odpowiedzialności państwa305
4. Charakter odpowiedzialności państwa307
5. Amtshaftung308
6. Odpowiedzialność państwa jako uczestnika obrotu cywilnoprawnego313
7. Odpowiedzialność państwa za bezprawie legislacyjne314
8. Kwestia odpowiedzialności kontraktowej316
9. Odpowiedzialność państwa za działania legalne318
10. Wnioski odnoszące się do prawa niemieckiego319
IX. Refleksje na temat badań prawnoporównawczych w obrębie odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych oraz na temat procesu konwergencji reżimów odszkodowawczych władz publicznych w Europie320
X. Konwergencja jako efekt członkostwa w UE322
XI. Generalne wnioski płynące z prezentacji polskiego i niemieckiego reżimu odpowiedzialności deliktowej władz publicznych326
Rozdział 3. Cywilistyczne prawa podmiotowe w sektorze publicznym – zagadnienia wybrane333
I. Wprowadzenie: dorobek cywilistyki w zakresie kształtowania pojęcia prawa podmiotowego333
II. Prawo polskie334
1. Uwagi wprowadzające334
2. Cechy mienia przynależnego do podmiotów publicznych335
3. Charakter mienia publicznego w świetle Konstytucji339
4. Drogi wewnętrzne i drogi publiczne343
5. Konstytucyjne konflikty związane z mieniem publicznym344
6. Zakres uprawnień wynikających z majątkowych praw podmiotowych przynależnych podmiotom publicznym a zakres ich zdolności prawnej346
7. Przypadek otwartych funduszy emerytalnych348
8. Kwestia konstytucyjnych praw podstawowych podmiotów publicznych351
III. Prawo niemieckie352
1. Wstęp352
2. Pojęcie mienia i mienia publicznego353
3. Pojęcie rzeczy publicznych (öffentliche Sache)353
4. Publiczne prawo rzeczowe na rzeczach ruchomych?355
5. Własność publiczna356
6. Cywilistyczna własność podmiotów publicznych i jej ograniczenia361
IV. Wnioski płynące z prezentacji prawa polskiego i niemieckiego363
Rozdział 4. Instytucja bezpodstawnego wzbogacenia w sektorze publicznym. Wybrane zagadnienia 365
I. Wstęp365
II. Prawo polskie366
1. Kwalifikacja prawna stosunku podstawowego a bezpodstawne wzbogacenie366
1) Uwagi ogólne368
2. Autonomia prawa podatkowego a bezpodstawne wzbogacenie368
2) Prezentacja stanowiska najwyższych sądów w Polsce369
3. Bezpodstawne wzbogacenie w prawie ubezpieczeń społecznych374
4. Zakończenie375
III. Niemieckie prawo377
1. Uwagi wstępne377
1) Wprowadzenie378
2. Roszczenia restytucyjne na podstawie przepisów szczególnych378
2) Roszczenia restytucyjne w niemieckim prawie podatkowym (§ 37 ust. 2 AO)379
3) Roszczenie restytucyjne w przypadku cofnięcia decyzji administracyjnej (§ 49a ust. 1 VwVfG)380
4) Roszczenie z tytułu nienależnie wypłaconych świadczeń społecznych (§ 50 ust. 1 i 2 SGB X)381
1) Informacje ogólne382
3. Ogólne publicznoprawne roszczenie restytucyjne382
2) Przesłanki ogólnego roszczenia restytucyjnego383
a) Informacje ogólne383
b) Przysporzenie majątkowe (Vermögensverschiebung)383
c) Stosunek publicznoprawny pomiędzy stronami (öffentlich-rechtliche Rechtsbeziehung)384
d) Brak podstawy prawnej dokonanych przysporzeń majątkowych386
e) Zakres roszczenia386
f) Wydanie wzbogacenia387
g) Wyzbycie się wzbogacenia387
h) Kompensacja wzajemnych roszczeń restytucyjnych388
IV. Wnioski generalne odnoszące się do prawa polskiego i niemieckiego389
Rozdział 5. Stosowanie w sektorze publicznym przepisów kodeksu cywilnego odnoszących się do oświadczeń woli 390
I. Prawo polskie390
1. Wprowadzenie390
2. Pojęcie oświadczeń woli i czynności prawnej w prawie administracyjnym392
3. Argumenty przeciwko stosowaniu kodeksu cywilnego do oświadczeń woli w sektorze publicznym394
1) Kryterium podobieństwa395
4. Argumenty za stosowaniem kodeksu cywilnego do oświadczeń woli w sektorze publicznym395
2) Przyczyny pragmatyczne401
3) Prawo cywilne jako prawo techniczne402
1) Pełnomocnictwo administracyjne404
5. Zagadnienia szczegółowe404
2) Kwestia cofnięcia (odwołania) oświadczeń woli składanych przez strony w postępowaniu administracyjnym407
3) Wykładnia oświadczeń woli stron w postępowaniu administracyjnym413
4) Doręczenia418
5) Wady oświadczeń woli składanych przez strony w postępowaniu administracyjnym420
II. Niemieckie prawo425
1. Pojęcie oświadczenia woli i czynności prawnych w niemieckim prawie publicznym425
1) Uwagi ogólne427
2) Zagadnienia szczegółowe427
2. Argumenty przemawiające za stosowaniem przepisów cywilnoprawnych do publicznoprawnych oświadczeń woli427
a) Wykładnia oświadczeń woli w prawie cywilnym427
b) Stosowanie przepisów §§ 133, 157 BGB do wykładni oświadczeń administracyjnoprawnych430
c) Uchylenie się od skutków oświadczenia woli (Anfechtung)434
d) Potrącenie w prawie administracyjnym436
e) Zawarcie umowy publicznoprawnej437
f) § 59 VwVfG w kontekście § 134 BGB, czyli kwestia nieważności umowy prawa publicznego437
g) Przedstawicielstwo439
h) Dojście oświadczeń woli439
III. Wnioski dotyczące prawa polskiego i niemieckiego440
Rozdział 6. Potrącenie w sektorze publicznym 444
I. Uwagi ogólne444
1) Potrącenie zobowiązań podatkowych445
II. Polska445
1. Wstęp445
2. Analiza wybranych przypadków potrącenia w sektorze publicznym445
2) Potrącenie środków publicznych stanowiących niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym448
3) Potrącenie z ustawy o pomocy społecznej448
4) Potrącenie na podstawie ustawy z 9.05.2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa449
5) Potrącenie na podstawie ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym451
3. Różnice między potrąceniem z kodeksu cywilnego a potrąceniem w sektorze publicznym452
4. Możliwość stosowania przepisów polskiego Kodeksu cywilnego o potrąceniu w sektorze publicznym. Wnioski454
III. Niemcy457
1. Uwagi wstępne457
1) Uwagi wstępne459
2. Potrącenie publicznoprawne sensu stricto459
2) Potrącenie w prawie podatkowym (§ 226 AO)460
3) Potrącenie w sprawach socjalnych (§ 51 SGB I)462
1) Uwagi ogólne464
4) Inne przepisy464
3. Potrącenie na zasadach ogólnych464
2) Podstawa prawna potrącenia465
3) Dopuszczalność potrącenia465
4) Wierzytelności wzajemne i jednorodzajowe466
5) Wymagalność i wykonalność wierzytelności467
6) Oświadczenie o potrąceniu469
7) Skutki potrącenia470
IV. Wnioski o charakterze ogólnym odnoszące się do prawa polskiego i niemieckiego470
1) Uwagi wstępne472
Rozdział 7. Naliczanie odsetek za opóźnienie w sektorze publicznym. Wybrane zagadnienia 472
I. Prawo polskie472
1. Wprowadzenie472
2. Naliczanie odsetek w przypadku opóźnienia w zapłacie zasądzonych kosztów procesu472
2) Argumenty przemawiające za i przeciwko naliczaniu odsetek od niezapłaconych w terminie kosztów procesu474
3. Naliczanie odsetek za opóźnienie jako naczelna zasada całego systemu prawnego476
4. Odsetki w prawie podatkowym i prawie finansów publicznych477
5. Wnioski478
1) Uwagi wprowadzające482
II. Prawo niemieckie482
1. Zasady dotyczące oprocentowania zobowiązań pieniężnych wynikających z tytułów publicznoprawnych482
2) Podstawy prawne żądania odsetek od zobowiązań publicznoprawnych483
a) § 49a ust. 3 zd. 1 VwVfG483
b) Inne przepisy485
1) Uwagi wprowadzające486
2) Odsetki za zwłokę (§ 286 BGB w zw. z § 288 BGB)486
2. Stosowanie przepisów cywilnoprawnych486
3) Odsetki procesowe (§ 291 BGB)489
4) § 818 ust. 1 BGB490
5) § 849 BGB491
6) § 839 BGB w zw. z art. 34 GG492
3. Przedawnienie roszczeń o zapłatę odsetek492
4. Droga sądowa492
III. Wnioski generalne wynikające z analizy prawa niemieckiego i polskieg493
Rozdział 8. Kwestia stosowania skargi pauliańskiej w odniesieniu do zobowiązań podatkowych 495
I. Wprowadzenie495
II. Prawo polskie495
1. Ewolucja poglądów495
2. Kwestia autonomii prawa podatkowego oraz podziału systemu prawa na prawo publiczne i prawo prywatne498
3. Nawiązanie do rozwiązań francuskich499
4. Problem zakazu stosowania w drodze analogii przepisów prawa cywilnego na niekorzyść obywateli500
5. Kwestia metody stosowania przepisów prawa cywilnego: wprost albo w drodze analogii501
6. Inne argumenty przeciwko stosowaniu actio Pauliana do zobowiązań podatkowych i polemika z nimi504
III. Skarga pauliańska w niemieckim prawie podatkowym506
1. Źródła prawa506
2. Podstawy prawne stosowania AnfG w egzekucji zobowiązań podatkowych508
3. Sytuacja przed wprowadzeniem § 191 ust. 1 zd. 2 AO509
1) Uwagi wprowadzające513
2) Naruszenie art. 101 ust. 1 zd. 2 GG513
4. Wątpliwości konstytucyjnoprawne513
3) Naruszenie zasady równości515
4) Naruszenie art. 20 ust. 3 GG516
5. Nowelizacja § 191 ust. 1 AO i jej skutki516
6. Zasady wydawania decyzji nakazującej osobie trzeciej znoszenie egzekucji (Duldungsbescheid). Przesłanki wydania decyzji administracyjnej517
7. Skutki bezpośrednie518
8. Skutki systemowe519
10. Dopuszczalność wniesienia przez organy skarbowe powództwa na podstawie §§ 11 i 13 AnfG520
9. Warunki zgłoszenia zarzutu (§ 9 AnfG)520
IV. Wnioski. Uwagi końcowe dotyczące prawa polskiego i niemieckiego521
Rozdział 9. Metodologia stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym (podsumowanie Części III) 523
I. Wprowadzenie. Nawiązanie do rozwiązań francuskich523
II. Niemiecka metodologia stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym (z nawiązaniem do nauki polskiej)530
1. Analogia i rozumowania przez pryzmat naczelnych zasad prawa530
2. Koncepcja Verwaltungsprivatrecht oraz teoria dwóch stopni543
III. Metodologia stosowania prawa prywatnego w sektorze publicznym na tle oncepcji źródeł prawa546
IV. Kwestia cywilnoprawnego rodowodu naczelnych zasad systemu prawnego556
V. Stosowanie wprost przepisów prawa cywilnego w sektorze publicznym568
1. Wstęp568
1) Uwagi ogólne569
2) Stosunek cywilnoprawny w polskiej nauce prawa569
2. Stosunek cywilnoprawny569
3) Stosunek cywilnoprawny w niemieckiej nauce prawa576
VI. Zakończenie578
CZĘŚĆ IV OBECNY STAN CYWILISTYCZNEJ METODOLOGII Z PERSPEKTYWY ANALIZ STOSOWANIA PRAWA PRYWATNEGO W SEKTORZE PUBLICZNYM Rafał Szczepaniak 583
Rozdział 1. Efektywność cywilistycznej metodologii a specyfika sektora publicznego585
Rozdział 2. Od teorii fiskusa do horyzontalnego efektu praw podstawowych 593
Rozdział 3. Między technicznym a aksjologicznym wymiarem prawa cywilnego 599
I. Uwagi wstępne599
II. Komponent techniczny i aksjologiczny w instytucjach cywilnoprawnych600
III. Prawo cywilne a reguły prakseologii607
IV. Prawo cywilne jako prawo pierwotne607
V. Zdolność recepcyjna prawa cywilnego608
VI. Balansowanie między wartościami610
VII. Techniczny charakter instytucji prawa cywilnego a metoda ich stosowania w sektorze publicznym612
Rozdział 4. Cywilistyczna aksjologia a konstytucja (wnioski) 614
Rozdział 5. Sens wyodrębnienia prawa cywilnego sektora publicznego jako jednego z działów prawa cywilnego (prywatnego)620
NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI Rafał Szczepaniak631
Bibliografia659