Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
To,cometafizyczne
39
1.3.4.PlotyńskametafizykaJedni
Wokresiehellenistycznym(III-Iw.przedChr.)jednośćfilozofiiuległaroz-
proszeniu.Wyraźnąprzewagęzdobyłaetyka.Wszkołach:stoickiej,epikurej-
skiejisceptyckiejproblematykametafizyczna,klasyczniepojmowana,znalazła
sięnamarginesie.Jednakżewpytaniuoto,jaknajlepiejżyć,byosiągnąćeudaj-
monię,wpytaniuwyznaczającymfilozofiinowezadanie:meditatiomortis51,po-
brzmiewagłębokisenspytaniao¢rc»,odniesionegodożycialudzkiego.Pod
koniecStarożytności,wpierwszychwiekachpoChrystusie,filozofia(zarówno
metafizyka,jakignozeologia)znalazłasweźródłowreligii,toznaczywjudai-
zmie(FilonzAleksandrii:25r.przedChr.-50r.poChr.)iwchrześcijaństwie
(patrystyka),stającsięnarzędziempołączeniazBogiem.
NeoplatonizmPlotyna(ok.203-270r.poChr.)jestostatnimwielkimsyste-
memfilozoficznymStarożytności,syntetyzującymostatnieosiemwiekówspeku-
lacji.Plotyn,starającsięuzasadnićjednośćcałejrzeczywistości,wyprowadza
wszystkozJedni(tó›n),będącejpozabytemipozaumysłem,gdyżcokolwiek
jestbytem,jestnimmocąJedni.Będącfundamentemiabsolutnązasadą,niewy-
sławialnainiepoznawalnaJedniaemanujekolejno:Umysł,Duszęiświatcieles-
ny,niejakocośodrębnego,leczjakocośkoniecznieihierarchiczniepowiązanego
zJednią,bezktórejniemogłobyistnieć.PochodzeniewszystkiegoodJednioraz
trwaniewniejsprawia,żejestmożliwypowrótwszystkiegodoJedniicałkowite
zjednoczeniesięznią,coczłowiekmożejużwtymżyciuurzeczywistnićwzjed-
noczeniumistycznymiwekstazie.Pomocąsłużymudialektyka,któranajpierw
prowadziodtego,cozmysłowe,dotego,coumysłowe,bynastępnie,wświecie
umysłowym,wznosićsię–ażpokontemplacjęJedni.Plotyńskadialektykakoń-
czysięmistyką,upodobnieniemsięiutożsamieniemzJedniąwekstazie.
1.3.5.Augustyńskametafizykateologalna
„ChcępoznaćBogaiduszę.Czynicwięcej?Niczgoła”52–słowate,zapisane
przezAugustyna(354-430)wdialoguzsamymsobą,wSolilokwiach,wskazują
nietylkonagłównyprzedmiotjegoteologiczno-filozoficznychdociekań,lecz
inasposóbichprowadzenia.Pragnącmądrości,dążyłondokontemplacjipraw-
51Por.:M.T.Cicero,TusculanaedisputationesI,74,tenże,Rozmowytuskulańskie,tłum.J.Śmigaj,
w:tenże,Pismafilozoficzne,t.III,KsięgiAkademickie.Onajwyższymdobruizłu.Paradoksysto-
ików.RozmowyTuskulańskie,Warszawa1961;L.A.Seneca,Debrevitatevitae15,1(www.disci-
pulus.it/includes/DeBrevitateVitae.pdf).
52Augustyn,Solilokwia1.2.7,tłum.A.Świderkówna,w:tenże,Dialogifilozoficzne,red.W.Seńko,
Kraków1999.WprzedstawieniumyśliAugustynakorzystamm.in.z:S.Kowalczyk,Człowiek
iBógwnauceświętegoAugustyna,Warszawa1987.
