Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
To,cometafizyczne
43
znawstwo,nieustanniepostępowaływswychbadaniach,metafizykęcechujebrak
rzeczywistegopostępuibrakpowszechnegouznaniadlajejpodstawowychtwier-
dzeń.Stawiająctakądiagnozę,ImmanuelKant(1724-1804)dostrzegałjedno-
cześnie,że„[r]ozumludzkispotykasięwpewnymrodzajuswychpoznańze
szczególnymlosem:dręczągopytania,którychniemożeuchylić,albowiem
zadajemujewłasnajegonatura,alenaktóreniemożerównieżodpowiedzieć,
albowiemprzewyższająonewszelkąjegomożliwość”62.DziełoKantasłużyło
rozwiązaniutegodylematu.Wjegorozumieniuklasycznametafizyka,czylispe-
kulatywnametafizykaleibnizjańsko-wolffiańska,usiłującdosięgnąćpozazjawi-
skowej(pozaempirycznej)sferyrzeczywistości(rzeczysamychwsobie–nou-
menów),czyniłatowbrewnaturzeludzkiegopoznania,odwołującsiędosamych
tylkopojęćczystegointelektu(kategorii)orazczystegorozumu(idei).Tymcza-
sempoznanieludzkiejestsynteząokreślonegopojęciaintelektualnegozodpo-
wiadającąmunaocznością,czystąlubempiryczną,cogwarantujemuodniesienie
przedmiotoweiapodyktycznośćrezultatówpoznania.Wszechświat,duszaiBóg,
czylito,wczymwszystkotkwiiodczegowszystkozależy,aczegorozumdoma-
gasięjakodopełnienianaukozjawiskach,niemogąbyćzatemprzedmiotemtak
rozumianegopoznania.Niemniejzachowująswąważnośćwżyciumoralnym,
tworzącpodstawędlanakazówetycznych,którympodlegakażdyczłowiek.
Wydajesięzatem,żeKantowskakrytykadotychczasowej,spekulatywnej,
metafizykiniejestrównoznacznaanizodrzuceniemproblematykimetafizycznej,
aniniejestjejdeprecjacją.Wykazujeonacoprawda,żemetafizykiniemożna
uprawiaćnamodłęmatematykiimatematycznegoprzyrodoznawstwa,lecztakże,
żeto,codoświadczane,domagasiętego,cometa-fizyczne.DlategowKantow-
skiejtranscendentalnejestetyceianalitycemożnaupatrywaćmetaphysicagene-
ralis,jednakżerozumianejniejakonaukaobycie,leczjakonaukaotym,co
umożliwiadoświadczenie.Natomiastmetaphysicaspecialis,zawierającatwier-
dzeniaoduszy,świecieiBogu,pozostajedomenąrozumupraktycznego.
1.3.9.IdealistycznametafizykaHegla
ipozytywistycznezakwestionowaniemetafizyki
JednostronneinterpretacjedziełaKantadałypoczątekidealistycznymsyste-
mommetafizycznymorazpozytywistycznemuzakwestionowaniumetafizyki.
Systemyidealistycznewyrosłyzakcentowaniaaprioryzmuiroliczynników
podmiotowychwpoznaniu.Położenienaciskunawątki„antymetafizyczne”ina
„empiryzm”prowadziłydoodrzuceniametafizyki.
62I.Kant,Krytykaczystegorozumu,AVII,dz.cyt.,s.7.
