Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Teoriaprawamiędzyanalitycznościąaempirycznością
sięprzekonamy,takiewłaśniepojmowanienaturyprzysparzaanalitycznym
teoriomprawawieletrudności.
Jeżelisięgniesiędoantropologiifilozoficznej,dlaktórejkluczowejestpy-
tanieonaturęczłowieka,tosięokaże,żeniemusibyćona(izregułynie
jest)utożsamianazezbioremcechwspólnychwszystkimludziom88.Pytanie
onaturęczłowieka,wzależnościodtego,jakpojmujesięzadanieantropolo-
giifilozoficznej,możebowiemdotyczyćcałkieminnychkwestii,wtymtej,
jakienajwiększedoskonałościmoralneiintelektualnemożeosiągnąć(nawet
jeżelimusiętozazwyczajnieudaje)człowiek,względniecostanowiróżnicę
jakościowąmiędzyludźmiazwierzętamilubjakijestdominującymoralny
motywnaszychdziałań89.Jeżelisiępojmienaturęczłowiekawtenostatni
sposób,totrzebazauważyć,żeopisnaturyludzkiejjestopisempewnych
skłonności,któreniemuszącharakteryzowaćkażdegoczłowiekainiemuszą
objawiaćsięwkażdymjegodziałaniu.
Naturazatemtopewnatendencja,występującawzbiorzedesygnatówpo-
jęcianczłowiek”wsposóbstatystyczniedominujący,aleniebezwyjątkowy.
Tendencjatacharakteryzujeczłowiekajakogatunek,aniekażdyposzczegól-
nyegzemplarztegogatunkuzosobna.JeżelidotakpojętejnaturygatunkuX
należywłaściwośćP,toniemożnaztegownioskować,żekażdyegzemplarz
gatunkuXodznaczasięwłaściwością,gdyżinaczejniebyłbyX-em.Rzecz
jasna,tendencjataniemożebyćprzypadkowaiuwarunkowanakulturowo,
leczmusiwypływaćztego,czymgatunekXjestjakogatunekbiologiczny.
Jeszczeinnerozróżnienieznaczeńokreśleniannaturaludzka”przedstawia
MariaOssowska90.Wpierwszymwyszczególnionymprzezniąrozumieniu
naturaludzkajestpojmowananormatywnie:nieokreślatego,czymczło-
wiekjest,leczczympowinienbyć,abyosiągnąćprzypisanąmudoskonałość.
Wdrugimrozumieniunaturaludzkaokreślato,czymczłowieknaprawdę
jest,wodróżnieniuodtego,czymtylkowydajesiębyć.Wtymwypadku
przyjmujesię,żewłaściwościskładającesięnanaturęludzkąmajątendencję
domaskowaniasięidopierotrzebajeodkryć.Iwreszciewtrzecimrozumie-
88Zob.W.Załuski,EvolutionaryTheoryandLegalPhilosophy,Cheltenham2009,s.1.
89Ibidem.
90M.Ossowska,Quelquesremarquessurl’idéedelanaturehumaine,Revuedel’InstitutdeSocio-
logie1959,No.4,s.527-538.
42
