Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ErnstCassirerprzyznał,żezastanowiłogoto,couznałzawielkąprzepaśćmiędzy
MikołajemzKuzyaGiordanemBrunemwśródszesnastowiecznychteoretyków
nieskończonegowszechświata
7
.ArthurO.LovejoywskazałnapoematZodiacusvitae
jakonaoczekiwanegopośrednikamiędzynimi
8
.BliżejnasAlexandreKoyrézauważył,
żeówpoematztrudemmożnawtymwzględzienazwaćrewolucyjnym,gdyż
Palingeniuszpozostajewiernymptolemejskiemuwyobrażeniusferniebieskichwe-
wnątrzzamkniętegoświata
9
.
Jestjednakpewne,żeZodiacusvitaeodegrałgodnąuwagirolęwewolucji
kopernikanizmu.Niełatwowszakżepowiedzieć,dojakiegostopniaPalingeniuszpropago-
wałświatopoglądswojegoczasu.CzybyłonswegorodzajuniedojrzałymDoktorem
Faustem,którynieodważyłsiępodpisaćpaktu,czy–wedlesłówGustave,aReyniera
–średniowiecznympustelnikiem,oślepionymprzezświatłowczesnegorenesansu
10
?Był
osobowościązłożoną,alewpływwywartyprzezjegopoematzdajesiępotwierdzaćopinię,
jakąwyraziłGiuseppeSaitta:byłonplatonikiem,któregoplatonizm„mieniłsięwszystkimi
tematamiiimpulsamirenesansu”
11
.Oferowałeuropejskiemuczytelnikowiszerokizakres
różnorakichidei.Uwagęprotestantówzwracałaprzedewszystkimkrytyka,skierowana
przeciwKościołowikatolickiemu.WAngliiwielkiezainteresowaniewzbudziłaastrono-
mia.Gdzieindziejnatomiastwszechstronnośćjegofilozoficznegokompendium,które
otwierałodrogędoniedogmatycznegoipozbawionegozłudzeńdeizmu.
WPolsce,gdziePalingeniuszszybkoznalazłwielbicieli,jegosukcespotwierdza
opublikowanyw1558rokuMikołajaRejaWizerunkwłasnyżywotaczłowieka
poczciwego,ogromnypoematoobjętościokoło12000wersów,prawie2000więcejniż
Zodiacus,swobodnaadaptacja,wykazującagodneuwagiobyciezmodelem.Reja
pociągałjednakszczególniemoralistycznyaspektZodiacusvitae.Interpretowałon
opaczniealbopoprostuopuszczałwieletrudnychfragmentów,dodawałidee,które
Palingeniuszrozmyślnieopuszczał(naprzykładpojęciegrzechupierworodnego),
adodawałswójwłasnymistrzowskiopisżyciawiejskiegowPolsce.Wefekcieprzepełniał
istotnązawartośćłacińskiegopoematuswoimdydaktyzmem,ortodoksjąiogromnie
barwnymrealizmem.Kochanowskibyłpierwszym,którywskazałźródłowjednejze
swoichelegii,gdzie–idącwłasnądrogą–chwaliłmoralizowanieReja,opartena
historiibiblijnegoJózefa,podobniejakWizerunkwłasny.Kochanowskipisał,
meruitlaudem,seuparvumIoseph,
Letofratenapenedatuminvidia,
SivePalingeniiexemplumMusamquesecutus,
Quisdeceatcaneret,dedeceatqueviros.
(ElegiarumliberIII,13;11ff.
12
)
7
E.Cassirer,IndividuumundKosmosinderPhilosophiederRenaissance,wyd.nowe,Darmstadt
1974,s.49.
8
A.O.Lovejoy,TheGreatChainofBeing,Cambridge,Mass.,1957,s.115in.
9
A.Koyré,FromtheClosedWordtotheInfiniteUniverse,Baltimore1957,s.24in.
10
G.Reynier,DeMarcelliPalingeniiStellatiPoetae„Zodiacovitae”,Paris1893,s.87.
11
G.Saitta,Ilpensieroitalianonell’umanesimoenelRinascimento,t.II,Bologna1952,s.497.
12
WierszełacińskieKochanowskiegocytujęwedługedycjiIohannesCochanoviiCarmina,wyd.
J.Przyborowski,Warszawa1886,apolskiewedług:Dziełazebrane,wyd.J.Krzyżanowski,t.IiII,Warszawa1976.
36
