Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
1.Zagadnieniawprowadzające
nicznośćtejaustriackiejprowincji,aleprawienigdynieuwzględniasiętamniemiec-
kichmieszkańcówtejprowincji2.Wpolskichpublikacjachczęstoeksponujesięrze-
komągermanizacjękrajuijegoludności,niepoświęcającprzytymzbytwieleuwagi
ludnościniemieckiej,czylipotencjalnymgermanizatorom.Tymczasemmówienie
ogermanizacji,któramiałabyobjąćcałykrajijegomieszkańcówjestzdecydowaną
przesadą,nawetjeśliwsferzeżyciapublicznego,czyliwadministracji,szkolnictwie
oraznauniwersytecie(anawetitamnienawszystkichwydziałach),językniemiec-
kistałsięjęzykiemurzędowym,językiemnauczaniaorazwykładowym.Byłto,we-
długdzisiejszychkryteriów,przejawdrastycznejdyskryminacjiludnościrodzimej,
niemniejjęzykpolski(irusiński)pozostałnajważniejszym,abardzoczęstojedynym
środkiemporozumiewaniasiędlamieszkańcówGalicji,tymbardziejżepoczątkowo
tylkoszlachtaiinteligencjazewzględunalepszewarunkimaterialnemiałaszerszy
dostępdoniemieckojęzycznejedukacji,wtokuktórejmogłodojśćdogermanizacji.
Zdecydowanawiększośćspołeczeństwagalicyjskiego,polscyirusińscychłopi,którzy
jeszczepodkoniecXIXwiekustanowilinajwiększągrupęanalfabetówwtejprowin-
cji,niemielipraktycznieżadnej–pozasłużbąwojskową–możliwości,abynauczyć
sięniemieckiego,toteżwokresiekiedyniemieckibyłjęzykiemurzędowym,kontak-
tującsięzurzędnikamiwcyrkułach,zawszeuzależnienibyliodtłumaczy.Warstwa
chłopskawskutekizolacjispołecznościwiejskichorazjejniewielkiejmobilnościażdo
siódmejdekadyXIXw.ściślezwiązanabyłazmiejscempochodzenia3.Byłtozasad-
niczypowód,dlaktóregowarstwata,żyjącnaogółzdalaodinstytucjiedukacyjnych,
pozostałapraktycznienietkniętaprzezniemieckiewpływykulturoweijęzykowe.Jed-
nak,jakwykazałytragicznewydarzenia1846roku,towłaśniechłopstwookazałosię
nadzwyczajpodatnenawpływyimanipulacjęzestronyadministracjiaustriackiej.
OilezatemtrudnojestmówićogermanizacjiGalicji,rozumianejjakozastępo-
waniejęzykapolskiego(lubrusińskiego)wroligłównegonarzędziakomunikacjilud-
nościkrajuprzezniemiecki,otyle–jakpiszeTadeuszBudrewicz,analizującpoglądy
2
Por.FocusingonGalicia:Jews,Poles,andUkrainians1772–1918,podred.I.BartalaiA.Polon-
sky’ego,London–Portland,Oregon1999.WróżnychartykułachwskazujesięnaNiemców
jakonaliczebniebardzoniewielkągrupę,którawzwiązkuztymtraktowanajestmniejlub
bardziejdrugorzędnie.CałkiempodobniewyglądatorównieżwzbiorzeesejówGalicia.
AMulticulturedLand,wyd.Ch.HanniP.R.Magocsi,Toronto–Buffalo–London2005,wktó-
rymcoprawdawskazujesięnawielokulturowość,alemówisięodwóchnarodowościach,
amianowicieopolskiejiukraińskiej.Jeślikoncentracjanatrzechnarodowościachprzypierw-
szejzwymienionychpublikacjijestjeszczezrozumiała,awramachseriipunktciężkościpoło-
żonyjestnahistorięŻydów,tozadziwiającejestjednak,jakwpublikacjipodtytułemGalicia.
AMulticulturedLandmożnapisaćprawiewyłącznieodwóchnarodowościach.
3
Por.K.Struve,BauernundNationinGalizien.ÜberZugehörigkeitundsozialeEmanzipa-
tionim19.Jahrhundert,Göttingen2005.NatozagadnieniewskazujerównieżWitoldMolik
wswoimartykule:DasBilddesDeutschenimgeteiltenPolenvomEndedes18.biszumAnfang
des20.Jahrhunderts,[w:]DeutschlandbilderinPolenundRußland,inderTschechoslowakei
undinUngarn:DokumentationderTagung16.–19.Dezember1992.LeutherheiderForum,
wyd.H.Süssmuth,Baden-Baden1993,s.109.
