Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Intonacja
21
Wniektórychujęciachintonacjatraktowanabywabardzoszeroko,częstojako
zjawiskorównoznacznezprozodiąmowy.WedługJ.Mukařovsky’ego(1970,
s.257)intonacjęstanowią:melodiamowyipauzy.D.JonesiD.Warduznają,
żenaintonacjęskładasiękonturmelodycznyirytm(Jones,Ward1969,s.218).
WedługD.Crystalaelementycentralnesystemuintonacyjnegoto:ton,skalaigłoś-
ność,któresąnierozerwalniezwiązanezrytmicznościąitempemmowy(Crystal
1969,s.195).WkoncepcjiV
.A.Artemowaintonacjarozpatrywanajestnatrzech
płaszczyznach.Wpłaszczyźniefizycznejtworzyjączęstotliwośćpodstawowa,in-
tensywnośćinogólnaenergiagłosowa”,wpłaszczyźnieaudytywnejodpowiadajej
wysokośćtonu,głośnośćiiloczas,łączniezpauzamiiakcentami,awpłaszczyźnie
językowejintonacjatworzystrukturymelodyczne,tempo,rytmirozczłonkowanie
akcentowe(Artemov1962,za:Ropa1981,s.16).5
I.Sawickazauważa,żedotychczasniestworzonospójnejkoncepcji,która
określiłabyjednoznaczniemiejsceintonacjiwsystemiejęzykowym.Stwierdza,
żennajczęściejmówisięointonacjizdaniajakoohierarchicznieuporządkowanej
strukturzedynamicznychwyróżnień,wktórejnahierarchicznieniższympoziomie
znajdujesięakcentwyrazowy.Szkielet»wyjściowy«konturuintonacyjnegowypo-
wiedzitworząakcentywyrazowe.Niektóreznichotrzymujądodatkowewzmocnie-
nia,tworzącakcentysyntagmatyczne.Ostatniwyrazjestwyróżnionyniecosilniej
niżpozostałe-jestonnosicielemakcentufrazowego”(Sawicka1995,s.182).
1.2.2.Jednostkiintonacyjne
Większośćjęzykoznawcówjestzgodnacodotego,żewopisieintonacjiko-
niecznejestuwzględnienieelementarnychjednostekfunkcjonalnych.Jednostki
takiewydzielasięzarównowopisachzperspektywykategoriipoziomów,jak
ikonturów.
Amerykańskaszkołabadańnadintonacją,którejgłównireprezentancito:
L.Bloomfield(1933),Z.S.Harris(1944),K.L.Pike(1945),G.L.Trager(1964),
posługiwałasięjednostkamiokreślanymijakofonemytonalne.Wyróżnionofo-
nemopadający,słaborosnący,rosnący,wykrzyknieniowyikontynuatywny.
Wmodelachbrytyjskichdominujejednostkaonazwiegrupytonalnej.Jestona
nierozerwalniezwiązanazestrukturąakcentowąjęzyka.Wgrupietonalnejwyróż-
niasiękilkaelementówskładowych:sylabęprzedprzyciskową,sylabęprzycisko-
wą,równąakcentowanej,segmentpoprzyciskowy.Dowymienionychelementów
5PięcioelementowąkoncepcjęintonacjiprzedstawiarównieżK.L.Pike(1945,s.11-12),awli-
teraturzeznaleźćmożnanawettakiestanowiska,zgodniezktórymiprzyrozpatrywaniuzjawisk
intonacyjnychnależywziąćpoduwagęażdziewięćparametrów(por.Ceplitis1974).
