Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dyskurs.Władzaukrytawznakach
61
nastrójitp.).Słowamindzieńdobry”przybyszuruchamianietylkodziałaniedyskursu
grzeczności,zmuszającpozostałychdouobecnieniasięwjegoramach(njestemdobrze
wychowany,więcodpowiadam”),uaktywniatakżeinnedyskursy(regulującestosunki
rodzinne,towarzyskie,służboweczyokreślonądziedzinępraktykizawodowej),zosta-
wiajączarazemkażdemuniecoswobodynaokreślenieswojegostosunkudoprzyby-
sza(nznamcię”
,nszanujecię”
,nlubięcię”).Takoto,zapomocądyskursugrzeczności,
przybyszaktywizuje(iutrwala)określonymodelmentalnypewnejsytuacji(będący
częściąogólniejszejwizjispołeczeństwa)orazpowodujezachowanianadającemu
realnąpostać.Dyskursjestkonstruktemspołecznym,któryspajawnierozerwalną
całośćwypowiedź(język),ideę(schematpoznawczy)izachowanie(interakcję).
Każdyztychelementówaktywizujepozostałe,awszystkierazemwspółtworząświat
społecznyczłowieka(vanDijk,2001).
Podanyprzykładilustrujedziałaniedyskursunanajniższympoziomiepraktyki
społecznej.Jednakdyskursyprzenikająwszystkieobszaryżyciaspołecznego,ichzaś
rzeczywistąmocstanowieniaładuspołecznegowidaćtam,gdzieregulująpraktyki
odużymstopniuzłożonościorazzróżnicowaniastatusów,rólspołecznych,intere-
sów,czyliwinstytucjonalniewyodrębnionychdziedzinachżyciaspołecznego,jaknp.
rodzina,religia,seksualność,polityka,medycyna,nauka,prawoiporządek(Foucault,
1977;1993;1999;2002).Złożonośćtychdziedzinpraktykiznajdujeodbiciewzło-
żonościwłaściwychimstrukturdyskursywnych,cozkoleiodbijasięnateoriach
dyskursu.Ajestichsporoiróżniąsięznacznie.Teznich,którekoncentrująsięna
praktycekomunikacyjnejizawężająpoleanalizydorelacjijęzyk-myślenie,sądość
spójneidobrzeuporządkowane(Kurcz,2000),natomiastte,któreobejmująwszystkie
aspektypraktykdyskursywnych,czylijęzyk-myślenie-interakcje,uwzględniając
nadtoichszerokikontekstsocjokulturowy,cechujebrakprecyzji,ogólnikowośćczy
nawetwewnętrznaniespójność(Howarth,2008;Horolets,2008).
Niemawobectegojednejogólnej,szerokoakceptowanejteoriidyskursu.
Mimotowróżnychteoriachznaleźćmożnaszeregelementówwspólnych.Takwięc
przyszerokimujmowaniudyskursunależyuwzględniaćtrojakiegorodzajuelementy
gotworzące:
•działaniakomunikac
yjne-swoistedladanejdziedzinypraktykiiregulującego
jądyskursusposobyposługiwaniasięjęzykiemwerbalnyminiewerbalnym(kon-
wencjegatunkowe,schematypojęciowe,formułystylistyczne,figuryretoryczne
itp.)orazkategoryzacjeiformyreprezentacji,zapomocąktórychludzieopisują
rzeczywistość,wyrażająswojezamiaryorazusiłująwpływaćnazachowaniainnych
ludzi(lokucja);
•modelementalne-sposob
ypojmowaniazdarzeńwdanejdziedziniepraktyki
oraznadawaniaimznaczeńwramachprzestrzenimentalnych,wpisującetezda-
rzenialznaczeniawogólniejszewyobrażeniaiwiedzęoświecie(wiedzępotoczną,
naukę,religię,ideologię),zczegowynikająbliższeokreśleniadotyczące(illokucja):
