Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
66
Znaki–dyskursy–media
zsamychsłówprzetrwałydodziś,jaktegodowodząbadaczeowejoralności,Walter
J.Ong(1992)czyEricA.Havelock(2006).
Trudnosobiewyobrazićświatnnieskażonypismem”
,gdziesłowabyłyulotne,jak
dźwięki,którewybrzmiewają,zanimsłowozostaniewypowiedziane(gdymówiąc
nsłowo”
,przechodzędonwo”
,tonsło”jużuleciało).Wtychwarunkachsłowainiesione
przezniemyślimogąprzetrwaćotyle,oileosadząsięwpamięcimówcyisłuchacza-
nwiem,copamiętam,czegoniepamiętam,nieistnieje”
.Caławięcsztukakomunikacji
oralnejpolegałanamaksymalnymdostosowaniusposobumówieniadoregułfunk-
cjonowaniamózgu.Jakzwyklezadziałałmechanizmselekcji-metodąpróbibłę-
dówwypracowanotakieśrodkiekspresji,którenajlepiejsłużyłyzapamiętywaniusłów
imyśli.Wpraktycepolegałotonaposługiwaniusięustalonymiformami(przysłowia,
porzekadła,formuły,metafory,maksymyitp.)orazstosowaniurozmaitychśrodków
mnemonicznych,ułatwiającychzapamiętywanieprzekazu.Wtedyzapewnenarodziła
sięopisanaprzezGombrichazasadaschematuikorekty.
Środkamimnemonicznymitypowymidlapierwotnejkulturyoralnejsą:silnaryt-
mizacjawypowiedzi(stałyrozkładakcentów);dodawaniekolejnychelementówroz-
wijanejopowieścijakorównoważnych,zamiastichporządkowaniawedleważności
(addytywność);gromadzenieepitetów,superlatywów,określeńopartychnajasnych
podziałachiopozycjach;powtarzanietychsamychmyślilubsformułowań(redun-
dancja);podtrzymywanieznanychprawdimądrościorazuznanejwiedzy(zachowaw-
czość);odnoszeniemyśliiwiedzydoświataludzkichdziałańidoświadczeń;nasyce-
nieopowieścikonfliktami,wrogimizmaganiamiczysporamiangażującymiuwagę
słuchacza,prowokującymidożywychreakcji;budowanieempatiiorazemocjonal-
nejrelacjimiędzymówcąisłuchaczem;określanieznaczeniasłówprzezodnoszenie
ichdokonkretnychobiektówlubsytuacji(anieinnychsłów);brakwyrażeńipojęć
abstrakcyjnych(Ong,1992).
Mówimyooralności,aleprzekazustnyzawszebyłwspomaganyprzezzachowa-
niemówcyisłuchaczy,atakżeotoczenie,czylispajającąwszystkosytuację.Gesty,
ruchyciała,wokalizyizaśpiewy,dźwiękiwydawaneprzezprosteinstrumenty,reakcje
odbiorcówmiałyułatwiaćrozumienieopowieściiutrwalaćjąwpamięci.Mówcanie
tyleilustrowałwypowiedź,ileraczejodgrywałopowiadanezdarzenia.Przekazstawał
sięwięcczymświęcejniżtylkoreprezentacjąrzeczywistości,onjątworzył.Aponieważ
byłbudowanyzeznanych,powielokroćpowtarzanychtematówiformuł,odbiorcy
mogliłatwowłączaćsiędoopowieściiwpływaćnajejprzebieg.Takrodziłasięwspól-
nota,któraciąglemodyfikowałaopowiadanehistorie.Tymłatwiej,żenieopierałysię
onenafabulelinearnejizwiązkachchronologicznych,tylkonanarracjiepizodycznej,
którejukładmógłzmieniaćsięzopowieścinaopowieść.Mówcanzszywał”narrację
wedletego,jakwyczuwałnastawieniesłuchaczy,wkażdymepizodziewprowadzając
ichodrazuwistotęrzeczy(inmediasres,nwrzeczysamej”).Przedmiotemopowieści
byłyzaśpostaciewyolbrzymione,monumentalnelubskrajniedziwaczne,dokonujące
