Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej

Jan Czerniawski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-233-2844-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania:

2009

Liczba stron:

299

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Czerniawski, Jan. Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej. Red. . : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, 299 s. ISBN 978-83-233-2844-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Czerniawski, J.

T1 Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej

PB Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

YR 2009

SN 978-83-233-2844-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 13210, author = "Czerniawski, Jan", editor = "", title = "Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej", publisher = "Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego", year = "2009", address = "", isbn = "978-83-233-2844-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Czerniawski, Jan

ED -

TI - Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej

PB - Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

CY -

PY - 2009

SN - 978-83-233-2844-5

ER -

Netografia (standard APA):

Czerniawski, Jan. Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej [baza danych online] : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009 [dostęp: 14 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/ruch-przestrzen-czas-protofizyczne-i-metafizyczne-aspekty-podstaw-jan-czerniawski-13210.

czas, protofizyka, fizyka relatywistyczna, czasoprzestrzeń, ruch

Nasze poznanie fizykalne i pozafizykalne ruchu, przestrzeni, czasu i czasoprzestrzeni nie jest ostateczne, pomimo wielkich osiągnięć w tej dziedzinie teorii względności (szczególnej teorii względności STW i ogólnej teorii względności OTW), mech...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-233-2844-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania:

2009

Liczba stron:

299

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp12
0. Wprowadzenie16
0.1. Preliminaria epistemologiczne16
0.1.1. Ograniczenia metody hipotetyczno-dedukcyjnej17
0.1.2. Semantyczne podstawy logiki18
0.1.3. Ograniczenia analizy semantycznej18
0.1.4. Metoda fenomenologiczna20
0.1.5. Obiektywność uzasadnień fenomenologicznych21
0.1.6. Fenomenologiczne podstawy semantyki i logiki22
0.1.7. Fenomenologiczne rozwiązanie problemu bazy empirycznej23
0.1.8. Ograniczenia metody fenomenologicznej24
0.1.9. Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze25
0.2. Preliminaria ontologiczne27
0.1.10. Metoda i cel filozofii przyrody27
0.2.1. Reizm fenomenologiczny, ontologiczny i metafizyczny28
0.2.2. Fenomenologia a negatywne tezy reizmu29
0.2.3. Reizm a nominalizm30
0.2.4. Reizm a istnienie zbiorów32
0.2.5. Struktury i liczby33
0.3. Preliminaria logiczne35
0.2.6. Kontinuum i jego punkty35
0.3.1. Logika a istnienie36
0.3.2. Kłopoty teorii względu37
0.3.3. Słaba Ontologia37
0.3.4. Wolna Ontologia38
0.3.5. Logiczne problemy empirycznego uzasadnienia teorii39
0.3.6. Logiczny status teorii naukowych41
0.4. Preliminaria protofizyczne43
0.4.1. Hugo Dingler i krytyka teorii względności44
0.4.2. Protofizyka a teoria względności44
0.4.3. Prawdziwy sens protofizyki45
0.4.4. Protofizyka a fizyka i metafizyka47
1. Ruch48
1.1. Czy ruch jest sprzeczny?48
1.1.1. "Stadion"49
1.1.2. "Strzała"50
1.1.3. "Dychotomia"52
1.1.4. "Achilles"53
1.1.5. Nieskończony podział54
1.1.6. Efektywne i potencjalne operacje nieskończone56
1.1.7. Czy kontinuum składa się z punktów?57
1.1.8. Ile jest punktów w kontinuum?59
1.2. Czy ruch jest względny?60
1.2.1. Ruch - zmiana miejsca czy położenia?61
1.2.2. Układ odniesienia62
1.2.3. Ruch absolutny i względny a względność ruchu64
1.2.4. Zasada bezwładności a względność ruchu67
1.2.5. Grawitacja a względność ruchu. "Zasada Macha"69
1.3. Eter a względność ruchu71
1.3.1. Eter a bezwładność72
1.3.2. Problem "wiatru eteru" a względność ruchu73
1.3.3. "Wiatr eteru" a eksperymenty optyczne75
1.3.4. "Wiatr eteru" jako siła uniwersalna77
1.4. Znaczenie teorii względności78
1.4.1. Szczególna teoria względności a eter78
1.4.2. Teoria względności a względność ruchu80
1.4.3. Kinematyczne efekty relatywistyczne82
1.4.4. Realność efektów relatywistycznych84
1.4.5. Natura efektów relatywistycznych87
1.5. Konceptualne problemy teorii względności89
1.5.1. Czy teoria względności jest sprzeczna?89
1.5.2. Paradoksy teorii względności91
1.5.3. Kłopoty z bliźniętami93
1.5.4. Dwie interpretacje ruchu względnego97
1.5.5. Efekt Sagnaca a sens stałości prędkości światła99
2. Przestrzeń102
2.1. Próżnia, miejsce, położenie102
2.1.1. Próżnia - istniejący niebyt?103
2.1.2. Pojęcie miejsca przed Newtonem104
2.1.3. Miejsce a przestrzeń105
2.1.4. Co to znaczy być "w" miejscu107
2.1.5. Położenie a miejsce108
2.1.6. Relacyjna i absolutna koncepcja przestrzeni109
2.2. Punkty, obszary przestrzenne, przestrzeń111
2.2.1. Miejsce punktu materialnego111
2.2.2. Czy punkt jest częścią przestrzeni?112
2.2.3. Czy przestrzeń składa się z punktów?114
2.2.4. Powierzchnie, krawędzie i wierzchołki116
2.2.5. Nieograniczoność i nieskończoność przestrzeni118
2.2.6. Euklidesowość przestrzeni120
2.2.7. Intuicja a euklidesowość przestrzeni121
2.3. Wymiary przestrzeni124
2.3.1. Kartezjański układ współrzędnych124
2.3.2. Dwie interpretacje przekształceń współrzędnych126
2.3.3. Siła uniwersalna a sens współrzędnych przestrzennych127
2.3.4. "Wiatr eteru" a wymiary przestrzeni względnej128
2.3.5. Siła uniwersalna a postać przestrzeni względnej130
2.4. Geometria przestrzeni131
2.4.1. Geometria fizyczna a geometria tła131
2.4.2. Znaczenie geometrii tła132
2.4.3. Protofizyka a sens geometrii tła134
2.4.4. Znaczenie metryki135
2.4.5. "Wiatr eteru" a geometria przestrzeni względnej136
2.4.6. Grawitacja a geometria przestrzeni względnej138
2.4.7. Eter a względność geometrii przestrzeni140
2.4.8. Grawitacja a względność geometrii przestrzeni141
2.4.9. Względność, konwencjonalność czy empiryczność geometrii?142
3. Czasoprzestrzeń146
3.1. Geometryczna interpretacja teorii względności146
3.1.1. Niezmienniki a symetrie praw przyrody146
3.1.2. Czasoprzestrzeń Minkowskiego148
3.1.3. Geometryczne rozwiązanie problemu układów inercjalnych151
3.1.4. Geometryczne wyjaśnienie symetrii praw przyrody154
3.1.5. Geometryczna interpretacja teorii względności a względność geometrii155
3.1.6. Ogólna teoria względności a nieskończoność przestrzeni156
3.2. Eter a geometria czasoprzestrzeni158
3.2.1. Eter geometryczny a układy inercjalne159
3.2.2. Pełna geometria czasoprzestrzeni mechaniki nierelatywistycznej160
3.2.3. Grawitacja a geometria czasoprzestrzeni162
3.2.4. "Hydrodynamiczny" model grawitacji164
3.2.5. Eter a korespondencja166
3.2.6. Uogólnienie modelu "hydrodynamicznego"168
3.2.7. Geometria czasoprzestrzeni modelu optodynamicznego171
3.2.8. Protofizyka a geometria tła172
3.3. Substancjalizm czasoprzestrzenny175
3.3.1. Niuanse stanowisk w sporze Leibniz-Clarke176
3.3.2. Substancjalna przestrzeń i czasoprzestrzeń a bezwładność178
3.3.3. Symetria praw przyrody i substancjalne "podłoże" pól180
3.3.4. Substancjalna czasoprzestrzeń a czynna interpretacja przekształceń181
3.3.5. Czasoprzestrzeń substancjalna - czy absolutna?184
3.3.6. Argument "dziury" a substancjalizm186
3.3.7. Relacjonizm a sens zasady względności189
3.4. Alternatywa dla substancjalizmu czasoprzestrzennego191
3.4.1. Absolutna czasoprzestrzeń mechaniki nierelatywistycznej192
3.4.2. Geometria fi zyczna a geometria tła w fi zyce nierelatywistycznej194
3.4.3. Eter Einsteina a geometria czasoprzestrzeni196
3.4.4. Ontologiczny status geometrii czasoprzestrzeni197
3.4.5. Eter a czynna interpretacja symetrii czasoprzestrzeni198
3.4.6. Eter a symetria praw przyrody200
3.4.7. Eter a substancjalna przestrzeń201
4. Czas204
4.1. Określenie czasu204
4.1.1. Pomiar czasu204
4.1.2. Czy można mierzyć czas?207
4.1.3. Zmiana a czas210
4.1.4. Czas a jego miara212
4.2. Równoczesność214
4.2.1. Równoczesność ontologiczna a równoczesność fizyczna214
4.2.2. Względność czasu fizycznego216
4.2.3. Grawitacja a względność czasu218
4.2.4. Grawitacja a równoczesność ontologiczna220
4.3. Czy czas istnieje?222
4.3.1. Ontologiczny status przeszłości i przyszłości222
4.3.2. Absolutna teraźniejszość a geometria czasoprzestrzeni225
4.3.3. Absolutna teraźniejszość a sens "upływu" czasu227
4.3.4. Jak szybko "płynie" czas?227
4.3.5. Paradoksy "upływu" czasu229
4.3.6. Reizm a realność czasu233
4.4. Własności czasu234
4.4.1. Jednowymiarowość czasu234
4.4.2. Spójność czasu236
4.4.3. Niezwartość czasu237
4.4.4. Nierozgałęzioność czasu239
4.4.5. Jednorodność czasu241
4.4.6. Anizotropia czasu244
4.4.7. Determinizm a status "strzałek" czasu247
5. Podsumowanie i wnioski250
5.1. Ruch250
5.1.1. Czy ruch jest sprzeczny?251
5.1.2. Czy ruch jest względny?252
5.1.3. Eter a względność ruchu253
5.1.4. Znaczenie teorii względności254
5.1.5. Konceptualne problemy teorii względności255
5.2. Przestrzeń257
5.2.1. Próżnia, miejsce, położenie258
5.2.2. Punkty, obszary przestrzenne, przestrzeń259
5.2.3. Wymiary przestrzeni260
5.2.4. Geometria przestrzeni261
5.3. Czasoprzestrzeń263
5.3.1. Geometryczna interpretacja teorii względności264
5.3.2. Eter a geometria czasoprzestrzeni266
5.3.3. Substancjalizm czasoprzestrzenny267
5.3.4. Alternatywa dla substancjalizmu czasoprzestrzennego269
5.4. Czas270
5.4.1. Określenie czasu271
5.4.2. Równoczesność272
5.4.3. Czy czas istnieje?273
5.4.4. Własności czasu274
5.5. Krajobraz po rewolucji275
Literatura282
Summary296

Wprowadzenie

sięoczywiste,dopókiniezaczętorozważaćprzestrzeninieeuklidesowych,wktórychrolę

płaszczyznprzejmująpowierzchniezakrzywione.

Abyjednakdopuścićtegotypukontrprzykłady,trzebacoświedziećoprzestrzeniach

nieeuklidesowych.Upodstawtejwiedzyleżązaśdowodyniesprzecznościaksjomatyk

geometriinieeuklidesowych,opartenakonstrukcjiichnaocznychmodeli17.Nietrzeba

dodawać,żenaocznycharaktermająrównieżsamekontrprzykłady,bezktórychpodwa-

żenierozważanejtezybyłobynieefektywne.

0.1.6.Fenomenologicznepodstawysemantykiilogiki

Jakjużzauważyliśmy,semantykazawszezakładapewnąontologię.Czymjednakjestona

sama?Określarelacjemiędzyspecyﬁcznymiprzedmiotami,jakimisąwyrażeniajęzyka,

aprzedmiotaminależącymidomodelitegojęzyka,tj.opisywalnychwnimdziedzin.Natej

podstawieokreślateżrelacjemiędzyowymiwyrażeniamiamodelami,będącymiprzecież

teżpewnymiprzedmiotami,jakrównieżzwiązaneztymwłasnościtychwyrażeń.Jak

widaćwięc,semantykasamajestpewnąontologiąszczegółową.Wynikastąd,iżodpo-

wiedniadlaniejmetodapowinnaokazaćsięszczególnąodmianąmetodyontologiiogólnej.

Zobaczmy,jakfaktycznieuprawiasięsemantykęlogiczną.Wprzypadkurachunku

zdańrozważasięformułyrachunkuzdańiodpowiadająceimtabelewartościlogicz-

nych.Prosteregułypozwalająskonstruowaćtakątabelędladowolnieskomplikowanej

formuły,coumożliwiazupełnyprzeglądwartościprzysługującychjejprzyróżnychwar-

tościowaniach.Zarównoformułyjednak,jakiodpowiadająceimtabelesąprzedmiotami

dostępnyminaocznie,więcdotycząceichstwierdzeniamożnasprawdzićprzeznaoczny

ogląd.Oznaczato,iżwtymprzypadkusemantykajestnietyleontologią,ilewręczfe-

nomenologiąszczegółową.

Przedmiotamidostępnyminaoczniesąteżniewątpliwieformułyrachunkupredykatów

lubnazw.Oczywiścieniemusitakbyćwprzypadkuodpowiednichmodeli.Wielejednak

wynikówsemantykilogicznejudałosięuzyskać,odwołującsięjedyniedomodelidostęp-

nychnaocznie.Wszczególności,wynikitakważne,jaknp.twierdzenieopełnościwęższe-

gorachunkupredykatów,udowodniononapodstawiemodelizbudowanychzniewątpliwie

naoczniedostępnychsymbolijęzyka18.Cowięcej,możnazaryzykowaćstwierdzenie,że

wszelkiesemantycznebadaniadotyczącewyrażeńniemającychnaocznychmodelimuszą

opieraćsięnawynikachustalonychnapodstawiebadaniajęzykówmającychtakiemodele.

Oznaczałobyto,żecałasemantykamapodstawyfenomenologiczne.

Pamiętamy,żepodstawysemantycznemazkoleilogika.Fenomenologicznesąwięc

równieżostatecznepodstawylogiki

.Tojednakniewszystko.Poprawnośćwnioskowania

ustalićmożna,sprawdzajączgodnośćkolejnychkrokówzregułamiwnioskowania.Tęzaś

rozpoznajesię,zestawiającpostaćprzesłanekzpostaciąkonkluzji.Abyjednakpostacie

Wręczprzeciwnie,ównowywglądotrzymujemydziękinowemuzastosowaniuwładzyprzedstawieńnaocz-

nych,którewcześniejjedynieprzeoczyliśmy.

17Zob.np.HilbertiCohn-Vossen[1956]s.225;Reichenbach[1958a]§1,s.4.

18Zob.Krajewski[1987b]s.137.

19Niedorzecznościąjestwobectegopogląd,jakobyostatecznąpodstawędokorektyopartychnanaocz-

nościwglądówstanowiłalogika–por.Reichenbach[1958a]§9,s.42–44.

Brak wyników

Ruch, przestrzeń, czas. Protofizyczne i metafizyczne aspekty podstaw fizyki relatywistycznej

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra