Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dramatpierwszejwojnyświatowej
okupacyjną)9;.MimotychtrudnościZwiązektrwałipowolirozwijał
sięorganizacyjnie,choćmusiałograniczyćniektóresferydziałalności
—zaprzestanonaprzykład,do1917roku,wydawaniapisma„Społem”.
ByłotoczęściowozwiązanezwyjazdemStanisławaWojciechowskiego
zWarszawy.Początkowo,zramieniaKomitetuObywatelskiegom.st.
Warszawy,zajmowałsięonorganizacjąaprowizacjiogarniętejwojną
stolicywwarunkachszerzącejsięspekulacji.Następniezostałwysłany
przezCentralnyKomitetObywatelski,abypomagaćludnościpolskiej
irusińskiejuciekającejlubwygnanejnawschód—wtensposóbznalazł
sięzrodzinąwRosji99.Tamnapewienczaszaangażowałsiępolitycz-
nie,działającwZwiązkuZjednoczeniaiNiezawisłościPolski.
Dlaspółdzielnipierwszawojnaświatowabyłaczasemwzmożo-
nejaktywności,ponieważwokresieniedoborówludzieszukalinowych
sposobówaprowizacji.Świadomośćspółdzielczabyłajednakczęsto
niska,conegatywnieodbijałosięnasytuacjinowopowstającychspół-
dzielni.Drugimzjawiskiem,bardzoistotnymdlaZwiązku,byłopoja-
wieniesięwtymczasietzw.spółdzielczościklasowej—ideologicznie
bardzobliskozwiązanejzniezwyklewówczasożywionymruchemro-
botniczym.Impulsemdojejpowstaniabyłarewolucjapaździernikowa
izwiązanazniąradykalizacjarobotników,spowodowanatakżeichdra-
matycznąsytuacjąekonomicznąwokresiewojny.Spółdzielnie„klaso-
we”powstawałyprzedewszystkimwdużychskupiskachrobotniczych
—wŁodziiPabianicach,atakżewWarszawie,gdziepojawiłysię
licznekooperatywyrobotnicze(„Promień”,„Jedność”,„Zjednoczenie”
czy„StrzechaRobotnicza”100).Wkrótcejednymzgłównychośrodków
spółdzielczości„robotniczej”stałsięLublin—założonaw1913roku
niewielkaLubelskaSpółdzielniaSpożywców(LSS)wczasiewojnyzo-
stałaopanowanaprzezzwolennikówradykalnejlewicypodideowym
patronatemJanaHempla.ByliwśródnichBolesławBierut,Wanda
Papiewska,JózefDominko,MariaOrsetti101.Częśćtychdziałaczypo
55
9;StanisławWojciechowski,Mojewspomnienia…,s.225.
99Tamże,s.233.
100ZofiaChyra-Rolicz,Podspółdzielczymsztandarem…,s.84.
101MariaOrsettiwyróżniałasięztegogronapodwzględemideowym,gdyżjejpoglą-
dymożnaokreślićraczejjakoanarchistyczneczyanarchizująceniżkomunistyczne.Po
drugiejwojnie,wprzeciwieństwiedoinnychdziałaczyLSS,niezwiązałasięzreżimem
komunistycznym.
