Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TowarzystwoKooperatystów
latachnałamach„Społem”rzadko,jeśliwogóle,pojawiałysięnazwi-
skaliberałów,awopracowaniachmówiącychopoczątkachZwiąz-
kuprawiesięonichniewspomina(wyjątkiemsąMojewspomnie-
niaWojciechowskiego).Warszawskieśrodowiskaliberalnewywodziły
sięztradycjipozytywistycznej.Skupionebyływokółpartii(Związek
Demokratyczny,przekształconypóźniejwPolskąPartięPostępową,
anastępniePolskieZjednoczeniePostępowe),atakżegazet,między
innymi„Prawdy”,„NowejGazety”,„GazetyHandlowej”,„KurieraPo-
rannego”,„MyśliNiepodległej”,„Kuźnicy”56.Zajednegozpatronów
ruchuuznawanopublicystę„Prawdy”,AleksandraŚwiętochowskiego.
Liberałowiegłosiliprogramstopniowychreform,niwelującychróż-
nicespołeczne,irozwojuswobóddemokratycznychznaciskiemna
poszanowanieprawjednostki.OpowiadalisięzaasymilacjąŻydów—
byłowśródnichzresztąwieluprzedstawicielispolonizowanejinteli-
gencjiżydowskiej.Liberałowieobawialisięradykalizmuspołecznego
socjalistów,leczwspółpracowalizniektórymidziałaczamiPPS,mię-
dzyinnymizZygmuntemHeryngiemiWacławemSieroszewskim57.
Środowiskaliberalnepopierałyspółdzielczośćprzedewszystkimjako
jedenzesposobówedukacjiirozwojuwarstwniższych,aniejako
drogędoobaleniakapitalizmu.Częśćznich,jakJerzyKurnatow-
ski,byłazwolennikamisolidaryzmuwduchuCharles’aGide’aitzw.
francuskiegoradykalizmu5;.Abramowski,WojciechowskiiMielczarski
moglizbliżyćsiędotychśrodowiskzewzględunaprzekonanieoko-
niecznościreformistycznychdziałaństowarzyszeniowychipodzielany
krytycznystosunekdorewolucji1905roku.JakpiszeTadeuszStegner,
środowiskaliberalnebyły,rzeczjasna,przeciwnecarskiemusamodzier-
żawiu,leczruchrewolucyjnyreprezentowałdlanichbezładianarchię;
uznawalitakże,żeciągłestrajkizadającioskrajowemuprzemysłowi.
Choćwystępowalinawiecach,niebyliwstanieznaleźćwspólne-
gojęzykazezradykalizowanymirobotnikami59.Stosunekliberałówdo
rewolucjiwdużejmierzeprzypominakrytykęWojciechowskiego,na-
leżyjednakpodkreślić,żepoglądyczołowychpolskichkooperatystów
56TadeuszStegner,RewolucjawopiniiśrodowiskliberalnychKrólestwaPolskiego
wlatach1905-1907,w:Rewolucja1905-1907wKrólestwiePolskimiwRosji,Wy-
dawnictwoAkademiiŚwiętokrzyskiejim.JanaKochanowskiego,Kielce2005,s.22-23.
57Tamże,s.30.
5;Tamże,s.28.
59Tamże,s.31-43.
43
