Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Niepodległość,inflacja,zjednoczenieruchu(1919-1926)
dopołowylattrzydziestych,kiedykryzysgospodarczyprzyczyniłsię
dowzmożeniatendencjietatystycznychiinterwencjonistycznych,nie-
odłącznymelementemspółdzielczejideologii„Społem”byłodążeniedo
jaknajwiększejniezależnościodpaństwa.
Jednakmimosprzyjającychwarunkówinstytucjonalnychrozwój
spółdzielczościnapotykałprzeszkody,będącekonsekwencjątrudno-
ścigospodarczych,zjakimiborykałosiępaństwo.Lata1921-1924
toczasgłębokichproblemówgospodarczych,naktórezłożyłysię
zniszczeniapierwszejwojnyświatowej,obciążenie,jakimbyławojna
polsko-bolszewickainiemożnośćzaciągnięciaprzezPolskękredytów
umożliwiającychrozkręceniekoniunktury117.Brakwykwalifikowanych
pracownikówskarbowychumożliwiałprzedsiębiorcomprowadzenie
podwójnejksięgowościiunikaniepłaceniapodatków.Wodpowiedzi
naniedobórdochodówpaństwodrukowałopieniądze,coposkutko-
wałogwałtownąinflacjąużywanejwówczaswalutywprowadzonej
podczasokupacjiniemieckiej—markipolskiej,pomyślanejzresztąjako
pieniądztymczasowy.Hiperinflacjapowodowałagwałtownekurczenie
sięsiłynabywczejludnościiwzrostcenpodstawowychtowarów(to
ostatniesprzyjałokręgomhandlowym,stądichopórwobecreform).
Jednocześnierosłozadłużeniepaństwa(w1920r.deficytbudżetowy
wynosił70%).Zwlekanozpłaceniempodatków,liczącnadalszyspadek
wartościpieniądza,awięcdochodypaństwamalały,zamiastrosnąć11;.
Kupcy,zewzględunakorzystnykursmarki,napotęgęeksportowa-
litowary,którychwefekciezaczęłobrakowaćwkraju.Możliwości
eksportoweumożliwiłypowolnąodbudowęprzemysłu,leczdziałosię
tokosztempracownikównajemnych119.Szerzyłasięspekulacja,ludzie
ubożeli,niekiedynawetgłodowali.Świadcząotymchociażbyporady
zamieszczonewpierwszymnumerzepisma„Spólnota”z1921roku—
wartykuleJaksięobecnieodżywiaćlekarz,drWładysławChodecki,
udzielałporaddotyczącychwartościowegopożywieniaprzyszczupłym
budżecie,doradzałtakżeunikaniezbędnychruchówikładzeniesię
wcześnienaspoczynek.„Większośćludzi,mimożewydajeostatnicięż-
kozapracowanygrosznalichejedzenie[…]nieznaprzyjemnegouczucia
61
117ZbigniewLandau,JerzyTomaszewski,ZaryshistoriigospodarczejPolski1918-
-1939,KsiążkaiWiedza,Warszawa1999.
11;Tamże,s.85.
119Tamże,s.92.
