Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Rozumienieiwyjaśnianiewpsychopatologii
27
niamożebyćuchwyceniezwiązkumiędzynastrojemastanamiafektywnymi,
międzypewnymistanamiumysłuanadziejami,fantazjami,lękami.Wyjaśnienie
zkoleimożedotyczyćzmianwpamięcispowodowanychzmęczeniem.Jakpo-
wiadaJaspers:
Powiązaniasensownesączymścałkowicieróżnymodpowiązańprzyczynowych.
Przykładowo,rozumiemyokreślonesensowniedziałanie,posługującsięterminami
dotyczącymimotywacji,alewyjaśniamyruchprzyczynowo,odnoszącsiędostymu-
lacjinerwu(Jaspers1912,s.159).
Jasperszauważa,żeodróżnianieterminów„rozumienie”i„wyjaśnianie”nie
jestwścisłysposóbprzestrzeganewpraktyce.Pojęcieprzyczynowościmożebyć
używanewpsychologiiwodniesieniudosensownychpowiązańjedynieprzez
analogięwobecrzeczywistychprzyczynowychpowiązań,określanychrównież
jako„przyczynowośćzewnętrzna”.
Pojęcie„przyczynowość”maobszernąliteraturęistanowiprzedmiotszere-
guopracowań1o.Wpowyższejdyskusjiodnosisięzasadniczodoposzukiwań
uniwersalnychipowtarzalnychzwiązków,któremożnaokreślićjako„prawa
natury”.NawetjeśliodwołamysiędoHume’owskiejkrytykiprzyczynowości
jakopojęciaometafizycznymcharakterzeidoformułytypu„jeślinieA,toB”,
toitakzperspektywyhistoriinaukiidziedzintakich,jakpsychologia,medycy-
naipsychiatria,okazujesięonomniejkontrowersyjneibardziejoczywisteniż
pojęcie„rozumienie”.Dziękisukcesomnaukprzyrodniczychiodkryciuwielu
mechanizmówfunkcjonowanialudzkiegociaławyjaśnieniaprzyczynoweprze-
ciwstawianobardziejtajemniczyminieokreślonymmetodomhumanistycznym.
Wdyskusjinatematmetodynaukhumanistycznychzakładano(również
iJaspers),żewyjaśnienieprzyczynowemazazadanieuczynieniejakiegośzda-
rzeniaklarownym,oilewykażesię,żewokreślonychokolicznościachbyłoono
przewidywalne.Przewidywalnośćodnosisiędoznajomościprzyczynowych
uogólnieńdotyczącychpowiązańmiędzytypamizdarzeńwokreślonymśro-
dowisku.Przyczynowewyjaśnieniemożnapodejmowaćrównieżwobecdzia-
łańludzkich.Rozumieniepolegazaśnauchwyceniusensuludzkiejaktywności
itego,zjakimrodzajemdziałaniamamydoczynienia(czyjesttonp.gotowa-
nie,czyteżzmywanie)11.Określenieznaczeniadziałaniapoleganaustaleniu,
coonoznaczydladziałającegopodmiotu.Tegorodzajuspontanicznaaktyw-
nośćstanowipodstawęwszelakichrelacjispołecznych–możliwościrozumienia
czyichśsłów,działańiekspresji.Codzienneroleipowszechnerelacjesądosyć
10.Natematprzyczynowościwpsychiatriizob.Fulford,Thornton,Graham2006oraz
Thornton2007.PojęcieprzyczynowościwpsychologiianalizujeBobryk(1992,1996).
11.Natematzastosowaniateoriidziałaniadopsychopatologiizob.Nordenfelt2007.
