Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spórorolęspuściznyszlacheckiejwpolskiejhistoriografii
17
pomimopewnychwysiłkówwprowadzićdoredefiniującegosięwówczaskanonu
polskiejhistoriibohaterównieszlacheckich.Spaliłanapanewcewiększośćprób
stworzenianiezależnej,nieszlacheckiejkulturypolskiejczyteżjejantyszlachec-
kiegowariantu.Jednymzpóźnychprzykładówtakichstarańbyłaprzedstawiona
przezJózefaChałasińskiegow1939r.ideastworzenianAkademiiChłopskiej”
,która
rozwijałabyikontynuowałakulturętejwarstwy(Tazbir2013,s.196).Próbatanie
powiodłasięzewzględunasłabośćsymbolicznąpolskiejkulturychłopskiej,która
niezdołałaskuteczniekonkurowaćzmitemszlacheckim,jeślichodziojegopoten-
cjałuniwersalistyczny.
SocjaliściprzełomuXIXiXXw.podzielilisięnazwolennikówmituIRzeczypo-
spolitejijegoprzeciwników.Większośćprzyjęłatenmit,aznaczącaliczbaantyszla-
checkichradykałówzpolakulturypolskiejprzeniosłasięwsferękulturyrosyjskiej,
którazczasemzlałasięsowieckimpolemkulturowym.Antyszlacheckieprojekty
nietrafiłytakżedomasowejwyobraźni.Coprawdapropagowałajeczęśćpopular-
nejprasy,obecnebyływtakzwanejliteraturzebrukowej,jednakniedoprowadziły
doodrzuceniadominującegopozytywnegoobrazuszlacheckiejrepublikirozumia-
nejjakoesencjapolskości.JakuważaJanuszTazbir(2013,s.200),istotnymczynni-
kiem,któryprzesądziłoniepowodzeniurozpowszechnianiasięnegatywnegoob-
razuszlachty,byłozdecydowaneodrzuceniegopodkoniecXIXw.przezszlachtę
zaściankową.Wszczególnościodrzuciłaonahasłaantyszlacheckiegłoszoneprzez
WincentegoWitosa,cookazałosięważne,biorącpoduwagęjejznacznąliczebność
inśrodkową”pozycjęspołeczną.
Wydajesięzatem(oczymbędzieteżmowawrozdzialeszóstym,poświęconym
polskiemumodelowiobywatelstwa),żetenpowracającyniekiedyspórzostałna
przełomiewiekówXIXiXXjednoznaczniewygranyprzezzwolennikówmitologii
szlacheckiej.Kluczemdoichsukcesubyłowpisanieuniwersalistycznejideologiitej
mitologii,wdużymstopniuwsienkiewiczowskiejformie,dokanonówedukacyj-
nychikulturypopularnej.Jednocześnie,oczymszerzejbędziemowawrozdziale
siódmym,wwynikuuzyskaniaprzezpostszlacheckiegointeligentahegemonicz-
nejpozycjiwprocesiedefiniowaniupolskiejkulturyobywatelskiej,szlacheckami-
tologiazostałaznaturalizowanawszerszejsferzespołecznej.Kierującsięuwagą
Pierre)aBourdieu(2005)otym,żenajwyższestawkiwgrachspołecznychustruk-
turowanychprzezpostszlacheckiekategoriedotycząramkulturowychideału,na-
leżyzauważyć,żedlakulturspołeczeństwoświeceniowychnczłowieczeństwo”było
oczywiściewzałożeniuprzynależnewrównymstopniukażdejjednostce.Jednak
wpraktyceżyciaspołecznegopojawiająsięzawszekulturowewzorcenczłowie-
czeństwaidealnego”
,zaśocenastopniaspełnianiatychwzorcówprzezposzcze-
gólneosobypozostajestrategicznymprzedmiotemnegocjacjiisporówwobrębie
elitspołecznych.JużJuliuszMieroszewski(1973)zauważył,żepotoczne,awięc
znaturalizowanepojęcienwyjścianaczłowieka”zaczęłobyćwpolskimkontekście
utożsamianezprzejściemodchłopskościdopostszlacheckiejinteligenckości.Wta-
kichwarunkachwygenerowanienarracjipodważającejwartośćpostszlacheckich
