Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WiekXIX-transformacjapolaszlacheckiego,narodzinyziemiaństwa
21
nejnietylkowzględamigospodarczymi,leczrównieżobyczajowymiipolitycznymi,roz-
pierzchłasiępoświecie,częściowonawetwchodzącwszeregiproletariatuwiejskiego
imiejskiegoicierpiącostatniąnędzę(Zajączkowski,1993,s.105).
Jednocześniedlaprowadzeniaprocesuweryfikacjiszlachectwawzaborzero-
syjskimw1836r.utworzonoHeroldięKrólestwaPolskiego.W1861r.Heroldia
utraciłaniezależność,zaśpojejostatecznejlikwidacjiw1870r.jejuprawnienia
przejąłDepartamentHeroldiiwSt.Petersburgu.Oznaczałotom.in.,żeproces
uznawaniaszlachectwastałsiębardziejkosztowny,wiązałsiębowiemzwyjazdem
dostolicyImperium.Podstawowypodziałstosowanywtymsystemieopierałsię
nakategoriachszlachtywylegitymowanej(dworian)iszlachtyniewylegitymowanej
(szlachtyczy).
Niektórejednakzpolskichrodów,zwłaszczate,którewzbogaciłysięwwie-
kuXIX,skorzystałynawprowadzeniurosyjskiegoczyaustriackiegosystemuhie-
rarchicznegoszlachectwa,bowiemdziękiodpowiednimwpływompolitycznym
iśrodowiskowymorazdziękiopłatomuzyskiwaływheroldiachpaństwzaborczych
nietylkoformalnepotwierdzenieswojegostatusu,aledoczekałysięjegosymbo-
licznegodowartościowania,np.wpostaciotrzymywanychtytułówhrabiowskich.
Możnawięcwtymkontekściepodkreślić,żeproceslegitymizacyjnywpaństwach
zaborczychoznaczałzwiększonąinstytucjonalizacjęhierarchiiwpolskimpolu
szlacheckim.ItakpodziałszlachtystosowanywRosjiprzywpisiedotzw.Księgi
Genealogicznejobejmowałsześćkategorii,wzaborzeaustriackimbyłonpięcio-
stopniowy,wPrusachnatomiaststosowanonajbardziejsurowąpolitykęlegitymi-
zacyjną,wramachktórejwarunkiemuzyskaniapotwierdzeniaszlachectwabyło
posiadaniedóbrziemskich.
RepresjeweryfikacyjnewobecszlachtypolskiejnasiliłysięnaprzełomieXIX
iXXwieku.WpolityceAustriimożnabyłojednocześniezauważyćistotnąewolucję
politykiwobecjejpolskichpoddanychposiadającychwylegitymowanepochodze-
nieszlacheckie(Łuczewski2012).PodrządamiJózefaIIpodjętoambitnąpróbę
budowyjednolitegoaustriackiegopaństwanarodowego,choćnierepublikańskiego
jakFrancja,którastanowiławzórwtymzakresie.Ograniczonowięcistotnieszla-
checkisamorząd,próbujączmniejszyćznaczeniePolakówwśródelitregionu.In-
tensywnąlegitymizacjęprowadzonowlatach1772-1817,opierającjąnaherbarzu
Niesieckiego.Jednocześnierozpoczętobudowęsystemupowszechnejibezpłatnej
edukacjiwjęzykuniemieckim.Celemtegosystemubyłagermanizacjaipodniesie-
nieznaczeniachłopstwawstosunkudoszlachty.Tapolitykazałamałasięjednakjuż
po1812r.,awięcpoporażceAustriiwwojnachnapoleońskich.Dlaosłabionejmo-
narchiipolskaszlachtaokazałasięjedynąniezastąpionąelitąlokalną-współpraca
zniągwarantowałautrzymanieaustriackiejkontrolinadregionemizapewnienie
ładuspołecznego.
Stopnioweosłabieniemonarchiiaustriackiejijejpublicznejoświaty,opartej
początkowonajęzykuniemieckim,spowodowało,żetokulturapolskautrzyma-
łasięjakodominującakulturawysokawGalicji,pozostającwefekciegłównym
