Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
1.Estetykafilozofówiestetykaartystów
EstetykanarodziłasięwantycznejGrecjijakointegralnaczęśćfilozofiinie-
maluzaraniajejistnienia.WVwiekuuprawialijąwformierefleksjiniepisanej
pitagorejczycy,sofiściiSokrates.PierwszetraktatyosztucepisałDemokryt.Potem
sztukąinteresowalisięPlatoniKsenofont,którzycoprawdatraktatówspecjalniejej
poświęconychnienapisali,aleswojepoglądyestetyczneulokowaliwwieludialogach.
Arystotelesestetycepoświęciłtylkojedenniewielkitraktat,Poetykę,alepodobniejak
jegomistrz-Platon-poglądyestetycznerozlokowałwwieluswychdziełachoróżnej
tematyce.Niepowstałalboniezachowałsięanijedentraktat,którymógłbybyćzali-
czonydofilozofiisztuki.
Filozofowieniebyliwówczasjedynymiautoramitekstówestetycznych.JużwVwieku
traktatyosztuceopróczfilozofówpisalitakżeartyści:IktinosiSilenusoarchitekturze,
PolikletiEufranororzeźbie,Parrazjos,AgatarchiNikiasomalarstwie.Anijeden
ztychwczesnychtraktatówosztuceniedotrwałdoczasównowożytnych(Tatarkie-
wicz1985,57).
Takadwutorowośćpiśmiennictwaestetycznegoutrzymałasięażdonaszychczasów.
Wróżnychepokachudziałtychdwóchgrupautorówbyłróżny.Byłyepoki,wktórych
decydującygłoswkształtowaniuopiniinatematsztukiidziełsztukimielifilozofowie,
np.Oświecenie,alebyłyteżitakie,wktórychestetykabyłagłówniewrękachteorety-
zującychartystów,np.Renesans.WXIXwiekupojawiłasiętrzeciakategoriaestety-
ków-zawodowikrytycyartystyczni.
Relacjepomiędzyestetykami-filozofamiorazestetykami-artystamiiestetykami-
-krytykamibyłybardzozróżnicowane-odantagonistycznychpocałkowiciezbież-
ne.WdrugiejpołowieXVIIIwiekuiwpierwszejpołowieXIXwiekudominującą
rolęwkształtowaniunowychpoglądówodgrywalifilozofowie,alewdrugiejpoło-
wieXIXwiekunowepoglądyformułowaligłównieartyściikrytycy.Międzyczęścią
filozofów-estetyków,którzybronilitradycjiidealistycznejizarazemmalarstwaaka-
demickiego,adążącymidomodernizacjimyśliosztuceipraktykiartystycznej
estetykami-artystamiorazwspierającymiichestetykami-krytykamidoszłowtamtym
czasiedodługotrwałegosporu,wktórympersaldostronązwycięskąokazalisięartyści
izwiązaniznimiideowokrytycy.Wróżnychkrajacheuropejskichspórprzebiegał
zróżnąintensywnością;najżywszybyłwestetycefrancuskiejipolskiej,łagodniej-
szymiałprzebiegwkulturzebrytyjskiej,niemieckiejirosyjskiej.Spórwygasł,kiedy
następnageneracjaestetyków-filozofówprzejęłannaturalistyczne”poglądyodteore-
tyzującychnatematsztukiartystów.
