Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10.Krytykaczyestetyka?
10.Krytykaczyestetyka?
39
Odpowiedźnapytanie,czypismaWitkiewiczadotyczącesztukinależądokrytyki,czy
doestetyki,niejestoczywista,gdyżpopierwszegranicepomiędzyróżnymidziedzina-
mipiśmiennictwadotyczącegosztuki-estetyką,filozofiąsztuki,historiąsztukiikryty-
ką-sąnieostre,apodrugie,Witkiewiczzasugerowałjużtytułempierwszegodużegoeseju,
opublikowanegowkilkuodcinkachwWędrowcuwroku1884i1885-nMalarstwoikry-
tykaunas”-żeprzedmiotemjegozainteresowaniajestkrytykaisztuka,azatem,żepraca
taplasujesięwobrębiemetakrytykiimetasztuki.Teksttegoartykułuniepozostawia
wątpliwości,żejegocelemjestkrytykadotychczasowejestetykiikrytykiorazstworzenie
nowejestetyki,którąautornominalnieutożsamiazkrytykąwszerszymznaczeniu,stano-
wiącąpodstawędlakrytykiwznaczeniuwęższym,czylioceniającąanalizędziełsztuki.
Krytykasztuki,wobszerniejszymznaczeniu,jestjejteorią-filozofią(Witkiewicz1884i,622).
NowąestetykębudujeWitkiewicznarefutacjistarejakademickiejestetyki,którąpost-
ponujejakonspekulującącudacznymidedukcjamiopięknie,dobrzeiprawdzie”(Witkie-
wicz1884i,622).AzatemwterminologiiWitkiewiczaestetykatokrytykanwobszerniej-
szymznaczeniu”.NiemusiałWitkiewicztejnowejestetykitworzyćodpodstaw,gdyżjej
zaczątkiistniałyjużwjegoprzekonaniuwmyślizagranicznej,alewymagałymodyfikacji:
[ł]Krytykata,tanowaestetyka,oparłasięnametodzieporównawczegozestawianiaroz-
maitychepokrozwojusztukizwspółczesnymiimzjawiskamispołecznymiiumysłowymi
idziśdaławrezultaciewieleobserwacji,prawdnawet,októrychsiędoniedawnafilozofom
nieśniło(Witkiewicz1884i,622-623).
Witkiewiczniewskazałanikonkretnychprac,aniautorów,alemożnasiędomyślać,
żezapodstawętejnowejestetyki,utożsamionejznowąkrytykąwszerszymznaczeniu,
uważałwtymtekściepoglądyHipolitaTaine)a,któregoczteryakapitydalejpochwalił
zanznakomiteprace”,alezarazemskrytykowałzato,żewswejestetyceprzyjmował
jednostronnieliterackipunktwidzenia(Witkiewicz1884i,623).
TworzonaprzezWitkiewiczaestetyka,opróczsamoistnegocelupoznawczego,
mabyćpodstawądokrytykiwwęższymznaczeniu,czylidlaoceniającejinterpretacji
dziełsztuki,któramabyćobiektywnaipowszechna.
Krytyk-tosumienieartysty,samowiedzasztuki,wielka,otwartaźrenicaprawdy,niezapró-
szonażadnymprochemsubiektywizmu.[ł]Obiektywizmposuniętydomożliwychgra-
nic64[ł].Żadnychsmaków,żadnychupodobań.Krytyktłumaczynaturęartystycznych
zjawisk,niemówiącwcale,czymusiępodobają,czynie.[ł]Ostatecznymwnioskiemtej
krytykimusibyć,żeistotasztuki65będziewtedytylkopoznaną,kiedywiadomąbędzieistota
64
ObiektywistycznezłudzeniaWitkiewiczapoddałpotemkrytyceIgnacyMatuszewski,oczym
będziemowawdalszejczęścipracy.
65WiaręWitkiewiczawmożliwośćpoznaniaistotysztukiująłpotemszyderczojakonzakapturzony
idealizm”CezaryJellenta,oczymbędziemowawdalszejczęścipracy.
