Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Podstawymetodologicznebadań
27
mechanizmrekonceptualizacji(por.Lewandowska-Tomaszczyk2010a,2010b),gdyż
wróżnychjęzykachikulturachprototypy,poziomyorazgranicepodobnych/analo-
gicznychkategoriimogąsięmiędzysobąmniejlubbardziejróżnić.
Zuznaniemwartościteoriiprototypuwbadaniachsemantycznychwiążesię
koniecznośćodejściaodstrukturalistycznegozałożeniaoautonomiijęzykaiomoż-
liwościzamknięciaopisujegoleksykiwzredukowanychdominimumdefinicjach
obejmującychzestawycechkategoryzującychidyferencjalnych,jaktonp.robiAdam
Bednarek(2004,2005),objaśniającznaczeniawyrażeńonieśmielać,nieśmiało,znie-
śmiałością,zażenowanie,skrępowany,czyZofiaZaron(1985:43-44,2006),analizu-
jącm.in.pojęcietmiłościwłasnej’wpolszczyźnieorazkonstrukcje:komuśjestwstyd
czegoś(/żeś),ktośwstydzisięczegoś(/żeś)/zakogoś].Poszukiwaniecechdystynk-
tywnych,opartenaujawnianiuopozycji,czyliistotnychróżnicmiędzyjednostkami,
leżyupodłożaanalizrelacjiparadygmatycznychisyntagmatycznychwobrębiepól
leksykalno-semantycznych,czegoprzykładstanowianalizapolskichprzymiotników
związanychzradością,przeprowadzonaprzezDanutęButtler[1977,1978(1979)].
Wnaszejpracydążymydoopisówwmiaręmożliwościcałościowych,nieredukcjo-
nistycznych,choćujawniającychporządekihierarchięelementów,zarównopomoc-
nychwodróżnianiuposzczególnychpojęćodsiebie,jakijepozytywniecharakte-
ryzujących,awyabstrahowanychzwielościnaturalnychużyćbadanychsłów.Opisy
takiespełniająwarunkidefinicjikognitywnej(zob.Bartmiński2006:20;Bartmiński,
Tokarski1986:72),którapozwalazdaćsprawęzmodelowychsytuacji,zjakimi
mówiącyregularniekojarząbadanenazwy:
Przyjętezałożenia,zgodniezktórymiopissłowapełninietylkofunkcjeodróżnianiaznaków
odsiebieimodelowaniarelacjimiędzyznakami,leczmaodsłaniaćsystemypojęciowe
zawartewdanymjęzyku,prowadzićmusidoakceptacjiopisu[znaczenia-A.M.]maksy-
malniepełnego.[ś]definicjesłownikowe[ś]mogąujawniaćnietylkosposóbjęzyko-
wegopostrzeganiategoczyinnegoobiektu,lecztakżeswoistościwpostrzeganiucałych
zespołów,klasobiektów.[ś],pozakonkretnymiwypełnieniamisemantycznymiwzakresie
kategoryzacjiiwartościowańsłowa,mogąujawniaćregularnościwtechnikachkategoryza-
cyjnychiwartościujących,mogąujawniaćtypracjonalnościikryjącesięzanimmożliwe
perspektywyzawartewznaczeniach.[ś]Jednązmożliwychdrógopisujestmodelowa-
niescenprototypowychdladanegoobiektuiwiązanieznimikonkretnychwyrażeńtek-
stowych[ś].Powtarzalnezespołycharakterystykutrwalonewpewnychtypachtekstów
dająsięwiązaćzutrwalonymipunktamiwidzenia,zróżnicowanąracjonalnością,założoną
perspektywąogląduprzedmiotu[ś].(Bartmiński,Tokarski1993:54-55)
Takieuporządkowane,powtarzalnezespołycharakterystyk,utrwalonewokreślo-
nychtypachtekstów,lubelscybadaczenazywająprofilami,asamprocesprofilowania
opisująjakonsubiektywną(tj.mającąswójpodmiot)operacjęjęzykowo-pojęciową,
polegającąnaswoistymkształtowaniuobrazuprzedmiotupoprzezujęciegowokreślo-
nychaspektach(podkategoriach,fasetach),takichjaknp.pochodzenie,cechy,wygląd,
funkcje”(Bartmiński,Niebrzegowska1998:212-cyt.za:Grzegorczykowa2012h:19).
Wnaszejpracyterozmaitekształtynobrazuprzedmiotu”będziemyokreślaćmianem
