Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
I.Wprowadzenie
(sub)modeli,abyodróżnićjeodwłaściwegoRonaldowiLangackerowirozumienia
profilu
1jakonstrukturywyróżnionejzbazy”,czylifragmentuowejbazy,naktórym
koncentrowanajestuwagarozmówców(zob.Langacker1995:167).Wykorzystując
terminmodelnaoznaczenietego,cowkoncepcjilubelskiejobejmujeprofil
2,unikamy
wieloznacznościirównocześniezachowujemyto,cowobydwukoncepcjachnajcen-
niejsze.Dziękitemumożnabędziemówićzjednejstronyoprofilowaniuróżnych
elementówsytuacjiwobrębiedanegomodelu,zależnieodleksykalno-gramatycznego
kontekstu,wjakimnadawcaumieściłdanąnazwęprzeżycia,azdrugiejstronyoist-
nieniuróżnychkształtówobrazuprzedmiotu,czyliróżnychmodeli,któremówiący
madowyboru,dziękiistnieniuwjegoleksykoniedanegosłowalubwiązkisłów.
Pozwolitonarównoczesnewykorzystaniewnaszejpracyobydwukoncepcjiprofilu
iprofilowania:Langackerowskiej-dynamicznej,umożliwiającejuwzględnianiewana-
liziezarównoleksykalnych,jakigramatycznychnarzędziuwypuklaniaróżnychtreści
wwypowiedzi,orazetnolingwistycznej(lubelskiej)-bardziejstatycznej,skoncentro-
wanejnaleksyceimodelachwyprofilowywanychwobrębieznaczeńsłów.Pierwsza
ztychkoncepcji,psychologiczno-kognitywna,operujeprofilowaniemnapłaszczyźnie
subiektywno-kognitywnejispołecznej,druga,kulturowo-kognitywna-napłaszczyźnie
społecznejiobiektywistycznej(wterminologiiZbysławaMuszyńskiego1998:32-34).
JakwyjaśniaRenataGrzegorczykowa:
Oileprzypierwszymrozumieniu[Langackerowskim-A.M.]profilowaniupodlegapole
postrzeżeniowe(doświadczeniowe,wiedzaoświecie),acałaoperacjaprowadzidowyróż-
nieniaelementówiwkonsekwencjidoskonstruowaniapojęcia,otyleprzydrugimrozu-
mieniuprofilowaniejestrodzajemoperacjinagotowympojęciuprzedmiotu;polegana
wyróżnianiuwnimpewnychaspektów,bądźichukładów,określanychjakoprofilepojęcia
(przedmiotu).(Grzegorczykowa2012h:19;por.Majer-Baranowska2004).
Zkoncepcjilubelskiejczerpiemyteż-zaJerzymBartmińskim(izaAnną
Wierzbicką)-pojęcieaspektu,przydatnewcharakterystycestrukturymodelipoję-
ciowych.Odpowiedniodotypukategorii(wnaszymprzypadkuogólnejkategorii
PRZEŻYĆSAMOŚWIADOMOŚCIOWYCHijejpodkategorii),strukturaeksplikacji
objaśniającychznaczeniejestbowiemznaszegopunktuwidzeniaorganizowanawokół
zestawówfaset/aspektów,odpowiadającychróżnymdomenomwiedzy,któretworzą
wspomnianąwcześniejustrukturyzowanąramęniezbędnądorozumieniadanejkate-
goriiogólnejicałychgrupleksykalnychzniązwiązanych(por.Bartmiński,Tokarski
1993:55;Bartmiński1993:271).Niektóreaspektymogąbyćnatyleważnewkon-
ceptualizacjiprzeżyć,żedecydująowyróżnieniuodrębnychmodelipoznawczychtych
przeżyć(por.Niebrzegowska-Bartmińska2015:39).Ustaleniuzestawutychaspektów
służywnaszejpracywstępnaanalizadanychjęzykowych,którapozwalanawskazanie
ważnychdlaużytkownikówpolszczyznyskładnikówuogólnionejsytuacjiemocjonalnej,
stanowiącejbazędlarozumieniaróżnychnazwodnoszącychsiędoprzeżyćwrodzaju
wstyduidumywpolszczyźnie.Jakjużtozapowiadaliśmy,wynikitejanalizyprezen-
tujemywnastępnejczęścinaszegotomu,dołączającwtlerównieżinformacjedoty-
cząceinnychniżpolskijęzyków.
