Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Samoocena:pojęcie,cechyifunkcjerozwojowe
17
człowiekadorefleksjinadsobą.Umożliwiaonaanalizowaniewłasnychprzeżyć,
przyglądaniesięwłasnymreakcjomiichocenę.Jesttozorganizowany,dyna-
micznysystem,wktóregoskładwchodząprocesypoznawcze,uczuciaidziałania.
Systemjestgenetycznie,biologicznie,społecznieikulturowouwarunkowany.
Wymagaspojrzenianasiebiezpewnejperspektywyizachowaniadystansu,bez
któregojestniemożliwejakiekolwiekujęciesiebie.
Samoświadomośćdzieckapojawiasięwchwili,gdyprzyjmujeonoperspek-
tywępierwszejosobyiwautonarracjachpojawiająsięzwrotyzużyciemzaimka
Ja(badaniaLewis,1999).Wtedydzieckonabieraprzekonania,żejestodrębnym
podmiotem,niezależnymodinnych,aszczególnieodmatki.Początkisamo-
świadomościpojawiająsiętużponarodzeniu(Fogel,deKoeyer,Bellegamba,
Bell2002).Rozwójzdolnościrozpoznawaniasiebiejestskorelowanyzrozwojem
zdolnościpoznawczych.Przejawemsamoświadomościudzieciokołodrugiego
rokużyciajestdostrzeganiewłasnejosobywlustrze.DzieckoHwidzisiebie”
,czyli
rozpoznajeinazywasiebie,używajączaimkaosobowegoJalubwłasnegoimienia.
Dziecko,widzącwłasnywizerunek,analizujegoizczasemstarasięgozmieniać,
wykorzystującminy,pozy,zmianęubrań.Rozpoczynasięwtedyautoprezenta-
cja,czylimanipulowaniewrażeniem.Możeonoodbywaćsięprzypadkowolub
świadomie.Około18miesiącadzieckowłączadoJaobiektyzewnętrzne,takie
jakrodzice,znajomi,przyjaciele,zabawkiidomowezwierzęta(Kielar-Turska,
Cichorz-Sadowska2012,s.6).Wokresiewczesnegodzieciństwanastępujeroz-
wójemocjonalnychprzeżyć,jakdumaiwstyd,którepomagajądzieckubudować
wiedzęosobie.ZdaniemZ.Zaborowskiego(1998),samoświadomośćpobudza
procesprzetwarzaniainformacjiowłasnejosobieirelacjachzinnymiosobami,
umożliwiaproceskontroliiregulacjiwłasnychzachowań,przeżyćorazemocji.
Wykorzystującsamoświadomość,dzieckointegrujewiedzęosobie.Samoświa-
domośćzachęcadoukierunkowaniauwagi,percepcji,przetwarzaniainformacji
osobie,np.wnioskowania,uogólniania,oceniania,interpretowania,porówny-
wania,przewidywania,planowania,modyfikowania,korygowania.
TerminHkoncepcjasiebie”oznaczawiedzęosobie,naktórąskładasięsuma
indywidualnychcechumysłowychifizycznychdanejosobyorazwłasnejoceny
tychcech.Wkoncepcjisiebiemieścisięrównieżmyślenie(aspektpoznawczy),
atakżeuczucia(aspektafektywny)izachowania(aspektbehawioralny).Można
teżmówićokilkusferachkoncepcjisiebie:obraziesiebie(kimdanaosobajest),
Jaidealnego(kimosobachciałabybyć)isamooceny(coczujeosobawzwiązku
zrozbieżnościąmiędzytym,kimjest,atym,kimchciałabybyć)(Lawrence2008).
Obrazsiebieto,zdaniemA.Brzezińskiej(1973),indywidualnaświadomość
własnychcechwyglądu,cechfizycznych,zdolności,cechcharakteru,pragnień,
postaw,uzdolnień,umiejętności,możliwości,celówipełnionychrólspołecznych.
WedługJ.Reykowskiego(1970)obrazsiebienależyjeszczewzbogacićowłasne
pozycjewgrupach,opinieiprzeświadczeniadotyczącetego,cojednostcenależy
sięodinnych.Maoncharakterdynamicznyizłożony,zawieradużąilośćinformacji,
