Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
RozdziałI.Komponentykognitywne,afektywneibehawioralne…
L.Niebrzydowski(1976,s.94)samoocenęokreślajakoHzespółsądówiopinii,
którejednostkaodnosidowłasnejosoby.Mogąonedotyczyćaktualnychwłaści-
wościfizycznychlubpsychicznychjednostki,jakrównieżmożliwościpotencjal-
nych.Obrazsiebiewedługautoraskładasięzwiedzyosobie,będącejpodstawą
samoświadomości,orazzelementuwartościującegozwanegosamooceną.
Samoocena–zdaniemM.Dymek(1997,s.32)–bywautożsamianazsamo-
akceptacją.Ważnymjejelementemsąinformacjedotyczącewłaściwościfizycz-
nych(wyglądzewnętrzny),społecznych(pozycjawśródludzi),intelektualnych
(możliwościiumiejętności),emocjonalno-motywacyjnych(potrzebyipostawy),
akażdyelementjestzabarwionyuczuciami.
SamoocenatowyrazrozbieżnościpomiędzyJaidealnymaJarzeczywistym
spostrzeganymprzezjednostkę(Schafer2005,s.339).Kiedyrozbieżnośćjest
niewielka,jednostkadoświadczapoczuciawłasnejwartości.Wprzypadkudużej
rozbieżnościwstrukturzeJapojawiasiępoczucieporażkiibrakuwartości.Sche-
matJamożnatraktowaćjakopoznawczągeneralizacjęwłasnejosoby.Jamoże
byćrozumianejakoHkategoriapsychiczna,obejmującacałośćuświadomionych
inieuświadomionychdoświadczeńpoznawczych,społecznych,emocjonalnych
ipraktycznychczłowieka”(Uszyńska-Jarmoc,2007s.87).Jajeststrukturądyna-
miczną,aktywną,otwartąnazmiany,wpływanainterpretacjędziałańidoświad-
czeńjednostki,stanowiącczynnikmotywacyjny(Campbell2004).Wobrębie
psychologiipoznawczejJamożnarozpatrywaćwkategoriachsystemówpoznaw-
czych,czyliuporządkowanychsystemówwiedzyosobie,dotyczącychokreślonej
dziedziny,któraulegamodyfikacjiprzezkolejnedoświadczenia(Turopolski
1999a).FundamentalneznaczeniewkształtowaniusięJamająprocesyporówny-
wańspołecznychorazzdolnośćdoróżnicowaniaJa–Inni,czylirozpoznawania
siebiewśródswoichiobcych(Jarymowicz1999).Jamożemiećdwaznaczenia.
WedługJ.Jamesa(Turopolski1999b),wpierwszymoznaczadziałającypodmiot
poznającyśrodowiskofizyczneispołeczne(Japodmiotowe),wdrugimpodmiot
samopoznania(Japrzedmiotowe)(Uszyńska-Jarmoc2007,s.6).Japodmiotowe
dotyczyosobistegodoświadczenia:cielesności,fizycznościposiadaniaprzedmio-
tówiprzynależności(Jamaterialne);kontaktówspołecznych,rólspołecznych(Ja
społeczne);cechidyspozycjipsychicznych(Jaduchowe).Wzależnościodtego,
jakiegowymiarudotycząsądyopisowe,wartościującelubuzasadniające,można
wyodrębnićJarealne,Jaidealne,Jamożliwe,Japowinnościowe.Jarealnetosądy
opisującerzeczywistepostrzeganiesiebieprzezdzieckowdanymmomencie.Ja
realnezmieniasięwrazznowymidoświadczeniamiiinformacjami(Rogers1978).
Równoleglezkształtowaniemobrazusiebiedzieckouczysię,żeistniejąpewne
idealnecechy,którepowinnoposiadać.Dzieckodowiadujesię,żesąstandardyide-
alnegozachowaniasięiokreśloneumiejętnościcenioneprzezdorosłych.Dlatego
Jaidealneujawniasię,gdydzieckomówioswoichwyobrażeniachdotyczących
pożądanychcech,jakiechciałobyposiadać.Jaidealnewyznaczakierunekrozwoju
jednostki.Jestonokształtowanewkontakciezinnymiosobami,np.nauczycielami,
