Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Substancjepokarmowepobieranesąprzezkomórkęprzeważniezwodnychroztwo-
rów;warunkiemtegozjawiskajestswoistaprzepuszczalnośćbłoncytoplazmatycznych
dlatychciał.Pewnerodzajekomórekmogąpobieraćpokarmyrównieżwpostacistałej,
posługującsięmechanizmemfagocytozy(t.I),którapoleganatym,żekomórkimogą
pochłaniaćciałaobce,np.bakterie.Pokarmtakimożebyćużytkowanyprzezkomórkę
dopieropostrawieniu,tj.porozłożeniugowewnątrzwodniczkipokarmowejzapomocą
enzymówśródkomórkowychnaskładnikiprostsze,dlaktórychprotoplazmajestprze-
puszczalna.
Wreszcietrzecimsposobempobieraniapokarmuprzezkomórkęjesttzw.pinocyto-
za(pinein=pić).Jejmechanizmpoleganawypuklaniusiębłonycytoplazmatycznej
wpostaciworeczkasubmikroskopowegowgłąbcytoplazmywrazzzawartąwnimkro-
pelkąpłynuśrodowiskalubjakiejśinnejsubstancji,np.kropelkitłuszczu.Woreczekod-
rywasięodbłonycytoplazmatycznejialboulegawgłębicytoplazmyrozpuszczeniu,albo
zostajewydalonynazewnątrzzkomórkiwinnymmiejscujejpowierzchni(p.dalej).
Komórkamożepobieraćsubstancjepokarmowebądźcałąswojąpowierzchnią,bądź
tylkojejczęściąprzystosowanądotejczynności.Jużliczneorganizmyjednokomórkowe
mająspecjalnenarządykomórkowe(organoidy)przystosowaneswąbudowądopobiera-
niapokarmów.Większośćwyższychistotwielokomórkowychwykonujetęczynność
zapomocąmniejlubbardziejzłożonychnarządówpokarmowych.Uniektórychznich,
będącychnabardzoniskimstopniurozwojurodowego,jaknp.ujamochłonów,układpo-
karmowymakształtworkalubcewyomniejlubbardziejzłożonymkształcieikomuni-
kujesięzeświatemzewnętrznymprzezjedentylkootwór,zwanygębowym,służącyza-
równodopobieraniapokarmów,jakidousuwaniawydalin.Uwiększościwyższychor-
ganizmówukładpokarmowymakształtcewy(przewódpokarmowy)odwóchzewnętrz-
nychotworach:otwórustnysłużydopobieraniapokarmów,odbytdousuwaniawydalin.
Drobne,mikroskopowejwielkościcząsteczkipokarmowe,któreuzwierzątniższych
dostająsiędoprzewodupokarmowego,mogąbyćprzezkomórkętegoprzewodufagocy-
towane,anastępnietrawioneśródkomórkowo.Wyłączniewtensposóbodżywiająsięnp.
gąbki.Jużjednakujamochłonówopróczfagocytozywystępujeśródjelitowetrawienie
pozakomórkowe.Pokarmjesttrawionywewnątrzjamyjelitowejzapomocąenzymów
trawiennychwydzielanychprzezkomórkiwyściełająceprzewódpokarmowy.Uwyż-
szychzwierząttrawiącychpokarmtylkośródjelitowoenzymówtrawiennychdostarcza-
jągruczołyprzewodupokarmowego.Nabłonekjelitowywchłanianastępnieprodukty
trawieniaizapośrednictwemukładukrwionośnegoichłonnegoprzekazujejeinnymna-
rządomorganizmu.
RYSROZWOJUPRZEWODUPOKARMOWEGO
PierwszyokresrozwojuprzewodupokarmowegozostałjużopisanywtomieI.Zpo-
danegotamopisuwynika,żeprzewódpokarmowypowstajezesklepieniapęcherzyka
żółtkowegotworzącegotzw.rynienkęjelitową.
Budulcemrynienkijelitowejjestendodermaipokrywającająwarstwamezenchymy
imezodermyśródzarodkowej.Zarodek,wzrastającnadługość,zginasięwkierunkupę-
cherzykażółtkowego,zarównoczęściąprzednią,jakitylną,tworzącfałdgłowowyifałd
ogonowy.
Zamykającasięwtymczasiecewajelitowatworzyczęśćgłowowązwanąjelitem
przednimorazczęśćogonowązwanąjelitemtylnym.Częśćcewyjelitowej,leżącąmię-
dzyjelitemprzednimatylnymizachowującąjeszczełącznośćzpęcherzykiemżółtko-
wym,nazwanojelitemśrodkowym.
Jelitoprzedniejestpoczątkowozamkniętebłonągardłową(membranapharyngica),
zwanąinaczejbłonągębowo-gardłową(membranastomatopharyngealis),ajelitotylne
błonąstekową(membranacloacalis)(ryc.11a).Obietebłonysązbudowanezlistka
ektodermalnegoiendodermalnegobezudziałumezodermy.Pozanikubłonygardłowej
w3tygodniużyciazarodkajelitoprzedniepołączysięzektodermalnązatokągębową
(ustną),ajelitotylnepozanikubłonystekowejw6tygodniupołączysięzzatokąod-
bytową.
3
