Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
EPOKANIETYLKOWSTECZNA
Nieulegawątpliwości,żewczasachśredniowieczaistniałpotężnynurtciemnoty
intelektualnej,pojawiałysięzjawiskaiprocesyjednoznaczniewsteczne,aleprzecieżnie
tylkoonestanowiłyocałości.Natomiasttypowedlaprzeciwnikówideologicznychśrednio-
wiecza,szczególnieznurtuateistyczno-komunistycznego,ukazywanietylkojednejstrony
tejepoki,bezrównoczesnegoobrazowaniaogromnegopostępucywilizacyjnego,jaki
dokonywałsiędziękichrześcijaństwu,byłooczywistymnaruszeniemzasadobiektywizmu
historycznegoikulturowego.Wielkarolachrześcijaństwaśredniowiecznegowidocznajest
szczególniewmomencie,gdynastępujeprzesunięciecentrumcywilizacyjnegozbasenu
MorzaŚródziemnegonacałykontynenteuropejski,gdydziękiKościołowinowepaństwa
zaczęłysięwydobywaćzpogańskiegobarbarzyństwa,cobyłoniedostrzeganeorazwręcz
ignorowanezarównoprzezpierwszychkrytykówśredniowiecza,renesansowychhumani-
stów,jakipóźniejszychtrębaczykomunistycznegoateizmu.Kościółchrześcijańskistałsię
instytucjąunifikującąporazpierwszy,wpowszechnejskali,poczucietożsamościEuropej-
czyków,patronowałarchitekturzeisztuce,rozwinęłysięfilozofiaiteologia.Popadał,czego
niewolnotracićzoczu,wortodoksyjneekstrema,alerównocześnietworzyłnoweigłębsze
niżkiedykolwiekwcześniejpodstawyduchowościczłowieka.Itośredniowieczniskry-
bowieocaliliznacznączęśćdorobkuantykuwzakresiepiśmiennictwa,literatury,filozofii
izasadniczowszystkichówczesnychnauk,choćniewszystkiezdołanorozwinąć,wniektó-
rychobserwujemywręczintelektualnecofnięcia.Zpewnościązbytwielebyłokościelnej
cenzury,okrajaniadawnychinowychtekstównaukowychwduchubiblijnym,wreszcie
zwykłegoiniezbyttwórczegonaśladownictwa.Mimotodorobekstarożytności,ocalony
iwpewnymstopniukontynuowanywśredniowieczudziękiKościołowi,arównolegledzięki
uczonymarabskimiżydowskim,zawierałładunekstanowiącypodstawęcywilizacyjnej
kontynuacji.
Alegoryzacjapogańskiegodorobkustarożytności
KościółrozpoczynającyswąwielkąmisjęchrystianizacjiEuropymiałpełnąświado-
mośćogromnegodorobkuintelektualnego:filozoficznego,literackiegoorazartystycznego,
pogańskiegoświataantycznego.Niemógłtegozlekceważyćirozpoczynaćwszystkiegood
nowa.Przejęciedokonywałosięwsferzetego,coniestałowsprzecznościzzałożeniamiwiary
chrześcijańskiej.Najbardziejwidocznymprzykładembyłytuprzejęcieikontynuacjadwóch
najważniejszychjęzykówantyku:grekiiłaciny,wliturgii.GrekastałasięjęzykiemKościoła
wewschodnimskrzydledawnegoimperium,alezachowałarównieżstatusjęzykazarówno
codziennego,jakiliterackiegodziękiwejściuworbitęcesarstwabizantyjskiego.Łacinazaś
wśredniowieczustałasięoficjalnymjęzykiemzachodniegoKościoła,adziękijegoprotekto-
ratowinadżyciemintelektualnym-takżejęzykiemnauki.Nasycałasięnową,nieistniejącą
wcześniejterminologiąteologiczną,stającsięwistocienowąodmianąłaciny,zwanądziś
niekiedykościelną.SiłęprzetrwaniałacinyprzezwiekidostrzegałJanKochanowski:
JakowszytkinarodyRzymowisłużyły
Pókimudostawałoiszczęściaisiły
Takżeteż,skoromusiępowinęłanoga,
Zewszystkiegonańświatauderzyłatrwoga
