Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Chemiczneskładnikikomórkimożnapodzielićnanieorganiczne
(woda,jonyróżnychpierwiastków)iorganiczne(białka,cukrowce,
kwasynukleinowe,kwasytłuszczowe).
Cytoplazmakomórekzawiera75–85%wody,10–20%białka,2–3%
tłuszczów,1%cukrowcówi1%składnikównieorganicznych.
Wodajestskładnikiemkomóreknajobficiejwystępującymwewszystkichtkankach
zwyjątkiemtkankikostnejitkanekzęba.Spełniarolęnaturalnegorozpuszczalnikajonów
iinnychsubstancji,jesttakżeośrodkiemdyspersyjnymwukładachkoloidowychcytopla-
zmy.Ponadtojestniezbędnadowieluprocesówmetabolicznych.Wszystkieprocesyfi-
zjologicznezachodząwyłączniewśrodowiskuwodnym.Wodawkomórcewystępuje
wdwóchpostaciach,jakowodawolnaizwiązana.Wodawolnastanowi95%całkowitej
ilościwodywkomórkachipełniprzedewszystkimrolęrozpuszczalnikasubstancjiwniej
rozpuszczalnych.Wodazwiązana–5%wodykomórkowej–jestluźnoprzytrzymywana
przezbiałkowiązaniamiwodorowymiiinnymisiłami.Należytutzw.wodaunierucho-
miona,zawartawewnątrzwłóknistychstrukturmakrocząsteczek.Pozawymienionymi
właściwościamiwodasłużytakżedoeliminowaniapewnychsubstancjizkomórki,atakże
dziękidużemuciepłuwłaściwemupochłaniawielkieilościciepłaizapobiegagwałtow-
nymzmianomtemperaturywkomórce.Zawartośćwodyworganizmiezależyodwieku.
Najwięcejjestwodywtkankachzarodkowych(90–95%),anajmniejworganizmachsta-
rzejącychsię.Zawartośćwodyściślezależytakżeodtyputkanekimazwiązekzmetabo-
lizmem,np.wistocieszarej(komórkowej)mózguwynosi85%,awistociebiałej(włók-
na)78%;najmniejwodyzawierakość(20%)iszkliwozęba(10%).
Składnikimineralnecytoplazmywystępująpodpostaciąsolilubwpołączeniu
zbiałkami,cukrowcamiilipidami.Solezdysocjowanenaaniony(np.Cl
–
)ikationy(np.
Na
+
,K
+
)odgrywająważnąrolęwutrzymywaniuciśnieniaosmotycznegoirównowagi
kwasowo-zasadowej.Stężenieposzczególnychjonówjestinnewkomórkachniżwpły-
nieśródtkankowym.KomórkazawieradużojonówK
+
iMg
++
,podczasgdyjonyNa
+
iCl
–
występujągłówniewpłynachśródtkankowych.Dominującymanionemwkomór-
kachjestfosforan.Obecnetamsątakżepewneilościwodorowęglanów.Jonywapniowe
występująwekrwiiwkomórkach.Wkościachtworząonewpołączeniuzfosforanami
iwęglanamiukładykrystaliczne.
Fosforanywystępująwekrwiiwpłynietkankowymwpostaciwolnychjonów,nu-
kleotydów,fosfoproteinicukrówfosforylowych.Fosforanypierwszorzędowy(H
idrugorzędowy(HPO
2–
4
)tworząukładbuforowy,którystabilizujepHkrwiipłynów
2
PO
4
–
)
tkankowych.Niektóreskładnikimineralnewystępująwpostaciniezjonizowanej,np.że-
lazopołączonewiązaniemmetal–węgielwhemoglobinie,cytochromachiwniektórych
innychenzymach.
Magnez,miedź,wanad,cynk,nikiel,molibdenicynawystępująwilościachślado-
wych,niezbędnesąjednakdozachowaniaprawidłowejaktywnościkomórek.
Cechystrukturalnekomórkisąściślezwiązanezobecnościąwniejsilniewydłużo-
nychcząsteczekzbudowanychzpowtarzającychsięjednostekpołączonychwiązaniami
kowalencyjnymi.Sątotzw.monomery,apowstałaznichcząsteczkazwiesiępolime-
rem.Znanesąwprzyrodzietrzyrodzajepolimerów:1)białkaipeptydy,2)polisachary-
dy,3)kwasynukleinowe.
Aminokwasyibiałka.Cegiełkami,zktórychskładasiębiałko,jest20amino-
kwasów.
Białkawystępująwkażdejkomórceiwkażdejorganeliikomórkowej,tworząteżen-
zymyielementykurczliwe,obecnesąwekrwiiwinnychpłynachmiędzykomórkowych.
Niektórebiałkaodługimłańcuchu(jakkolagenczyelastyna)wchodząwskładbudowy
tkanekszkieletowych.Białkatesąnierozpuszczalneimająstrukturęwłókienkową.Inny
typbiałek,tzw.białkaglobularne(np.albuminajaja)orazbiałkasurowicykrwisąroz-
puszczalnewwodzieiwroztworachsoli,aichcząsteczkisąprzeważniekuliste.Istnie-
jąrównieżwkomórcetzw.białkazłożone,któresąpołączonezczęściąniebiałkową,np.
zkwasaminukleinowymi(glikoproteiny,nukleoproteiny,lipoproteinyitp.).Odmianczą-
steczekbiałkamożebyćbardzowiele.
68
