Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Jakwszystkim,takijemu,życie,lubraczejnadmiarowego
wrzątkulatmłodych,wylaćsięmusiałwjednymtylko,a,zaiste,
naderciasnym,kierunkumiłościdokobiety”(D,t.1,s.142).
WNamarnemamyzatemdoczynieniazpierwszym
wtwórczościSienkiewiczaprzedstawieniembohatera
uformowanegowśrodowiskupozytywistycznym,któregoklęskę
wywołujezawódmiłosny.Wpewnymstopniupowieśćstanowi
„przygotowanie”późniejszegoolatbliskodwadzieściautworu
okonsekwencjach„bezdogmatyzmu”.Kreacjagłównejpostaci
Namarne,chociażwywodzisięonazinnejniżwBezdogmatu
klasyiinaczejobjawiaswojezwiązkizideologiąpozytywistyczną,
dowodzi,iżjużwnajwcześniejszymokresiefrapowałaSienkiewicza
rolaczynnikaerotycznegojakosiłydestrukcyjnej,orazkatastrofy
uczuciowejspowodowanejpredyspozycjamiwewnętrznymi
bohatera.Coistotne,wobuutworachzarysowujesięniemożność
zrekompensowaniaklęskimiłosnejnainnympoluczy–mówiąc
słowamiPłoszowskiego–zastąpieniajejinnym„dogmatem”:
społecznym,naukowymczyartystycznym.Pośredniowskazuje
tonazewnętrzneograniczeniazwiązanezsytuacjąpolskiego
społeczeństwapodzaboramipoklęscepowstaniastyczniowego[23].
OilepierwszapowieśćSienkiewiczawskazywałajedynie
naoddziaływaniepozytywistycznychidei,strukturąodpowiadając
wcześniejszemu„romansowi”,otylewlatachnastępnych,
ażposchyłeklatsiedemdziesiątych,twórczośćpisarzaobracałasię
dośćmocno„wpozytywnymsłoneczniku”[24],chwilaminawet
osiągającapogeumradykalizmuspołecznegoiświatopoglądowego.
Innasprawa,żeoweideewielokrotnieprzeplatałysięzzawsze
obecnąwtwórczościpisarzatradycjąromantyczną
i„staroszlachecką”[25].Nawetwe„wzorcowych”tendencyjnych
HumoreskachztekiWorszyłłymożnadostrzecobecnośćmotywów
ipostaciszlacheckich,omentalnościkształtowanejprzeztradycję
(WilkGarbowiecki,JaśZłotopolski);takżewradykalnych,
drastycznieprzedstawiającychświatchłopski,nowelachludowych
(zwłaszczaSzkicachwęglem,Jamiole,Zachlebemczypóźniejszym
BartkuZwycięzcy)obrazszlacheckiegodworu,jegosatyryczno-
ironiczneprzedstawienie,odnosisiędopodobnych,znanych
zliterackiegodziedzictwa,przedstawień.Najdobitniejowezwiązki
zestaroszlacheckątradycją(takżeskontrastowaną
zewspółczesnością,tyleże„dawność”jawisięwciepłejtonacji)
