Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
statusmajątkowyipołożeniespołeczne.Płoszowski,potomek
starego,arystokratycznegorodu,owielkimmajątku,kosmopolita,
którego„patriotyczne”gestysąwymuszaneprzezokoliczności(chęć
przypodobaniasięAnielceczyzaspokojeniewyobrażeńciotki
onim)[65],jestzdecydowaniekimśinnymniżzabiegający
ozabezpieczeniebyturodziny,żyjącyzpiórapisarz,któregorolę
społecznąokreślatwórczość„dlapokrzepieniaserc”.Właśnie
dlategodystansdzielącyrzeczywistegoautoraodjegofikcyjnego
alterego[66]byłdlaówczesnychczytelnikóważnadtowyraźny.
Sienkiewicznatejwłaśnieróżnicyopierałswojeprzekonanie
o„odstraszającym”przykładziebohaterapowieści.Sądził,żetakie
rozróżnieniejestoczywiste.Kwestiabyłajednakbardziej
skomplikowana,zewzględunapodobieństwapsychiczne
zachodzącemiędzykreatoremakreowanym.Współczesnybadacz
możejeodnaleźćzarównowprywatnejkorespondencjipisarza,jak
iwniektórychtekstachliterackichipublicystycznych[67].
Nicwięcdziwnego,żewobrębiepowieściowejnarracji
odzwierciedliłasię–przynajmniejczęściowo–wrażliwość
estetycznapisarzaorazjegoerudycja.Wswojąwiedzęiswoje
ocenydziełsztukiiliteraturywyposażaPłoszowskiego;wtymteż
sensiepostaćstajesięporte-paroleautora.Azatem,gdybynawet
poglądyGroten-Soneckiejuznaćzaprzestarzałeilekceważące
prawaliterackiejfikcji,toitakcharakterpsychologicznypowieści
pozwalanatropieniewniejśladówautobiograficznych,azwłaszcza
wyrazupoglądówtwórcy.Pisarza,niebezprzyczyny,fascynuje
wPłoszowskimkwietyzm,przerafinowanie,estetyzm,„chorobliwa
poetyckość”iwrażliwość.SątoantypodypostaciTrylogii;tam
Sienkiewiczakcentował„siłę”,„żywioł”i„prostotę”.Ówkontrast
niejesttylkowynikiemprzeciwstawienia„chorobliwości”czasów
współczesnych–wielkościi„zdrowiu”epokdawnych[68].Wydaje
się,żepisarzprzezkreacjęPłoszowskiegopragnąłrównież
skompensować„prymitywność”postacihistorycznych,ukazać
większeskomplikowanieosobowościczłowiekawspółczesnego.
„Więczachciałomisięzstąpićtrochęgłębiejwduszę
nowożytnego,przecywilizowanegoczłowieka”–napiszewliście
doGodlewskiego(L,t.1,cz.2,s.117).
Wautorskiejkreacjibohateranaplanpierwszymiałsięwysunąć
tytułowy„bezdogmatyzm”,aściślej–jegokonsekwencjewlosach
postaci.Jednakżejużówczesnakrytykadostrzegłasłabości
