Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
Wartoodrazudodać,żewybórwwarunkach(całkowitej)niepewnościjest
zdecydowanietrudniejszyniżwybórwwarunkachryzyka.Toteżtam,gdziejest
tomożliwe,decydentmadobrypowód,żebyposzukiwaćinformacji,którapo-
zwalaewentualnieprzekształcićdecyzjęwwarunkachniepewnościwdecyzję
wwarunkachryzyka.Naprzykładwprzypadkuopisanegowyżejrakaprostaty
dobrylekarzpowinienumiećpoinformowaćpacjenta,przynajmniej„zgrubsza”,
jakiesąszansewjegoprzypadkuwyleczenia,atakżeprawdopodobieństwowy-
stąpieniaskutkówubocznychprzykażdymzmożliwychsposobówleczenia.
13NORMATYWNAIOPISOWA(BEHAW
IORALNA)TEORIADECYZJI
Przymiotnikiem,który–jaksięwydaje–najczęściejtowarzyszyrzeczowniko-
wi„wybór”lub„decyzja”,jest„racjonalny”lub„nieracjonalny”.Jestoczywiste,
żechcielibyśmy,żebynaszedecyzjebyłyracjonalne,izwyklemamyteżskłon-
nośćuważaćjezatakie(wprzeciwieństwiedowyborówdokonywanychprzezin-
nych,któreczęstowydająsięnamnieracjonalne).Nieoznaczatojednak,żedo-
brzewiemy,cotookreślenieoznacza.Potoczniejakośćdecyzjiocenianajestpo
prostupoprzezjejskutki.Jeżeliwybraliśmypracę,zktórejjesteśmyzadowoleni,
tobędziemyskłonniuważać,żepodjęliśmyracjonalnądecyzję.Jeżeliożeniliśmy
się(lubwyszłyśmyzamąż)ijesteśmyszczęśliwi,tobędziemyuważali,iżdoko-
naliśmyracjonalnegowyboru.Napierwszyrzutokatakierozumieniepojęciara-
cjonalnościwydajesięwłaściwe.Jesttojednakrozumienieniewłaściwe.Chociaż
jakośćwynikówdecyzjipozostajeniewątpliwiewzwiązkuzracjonalnościąwybo-
ru,tosameskutkiniemusząprzesądzaćojakościdecyzji.Otoprostyprzykład.
Przypuśćmy,żektośpokazałnamdwapojemniki.PojemnikAzawiera9kul
białychi1kulęczarną,apojemnikBodwrotnie:zawiera9kulczarnychi1kulę
białą.Powiedzmy,żekiedywylosujemykulębiałą,wygrywamy100zł,azaczar-
nąniedostajemynic.Iterazmamywybór,zktóregopojemnikalosować:zpo-
jemnikaAczyB.Odpowiedźjestoczywista.Niktrozsądnyniewybierzepojemni-
kaB.Aleprzypuśćmy,żeznalazłsięktośtaknierozsądny,iżwybrałpojemnikB.
Cowięcej,losującztegopojemnika,wyciągnąłkulębiałąiwygrał100zł.Rów-
nocześnieTyCzytelniku,postępującracjonalnie,wybrałeśpojemnikA,alelosu-
jączniego,miałeśpecha,wyciągnąłeśkulęczarnąinicniewygrałeś.Ktotupo-
stąpiłracjonalnie?Akuratten,ktouzyskałgorszywynik.Decyzjepodejmowane
przynajwiększejstarannościirozwadzemogąsięzakończyćfatalnie.Zatemza
kryteriumracjonalnościniemożemyuznaćpoprostujakościichskutków.
Oracjonalnościdecyzjiprzesądzajakośćsposobupostępowania,czylitzw.
strategiadecyzyjna.Teoriadecyzjirzeczywiściepowstałapodhasłemposzuki-
waniaracjonalnychsposobówpostępowania(strategii)wróżnychsytuacjachde-
cyzyjnych.Podejścietonazywanejestpodejściemnormatywnym.Poszukujesię
tunajlepszego(optymalnego)1rozwiązaniaczypostępowaniawdanejsytuacji.
1Możliwe,żetobrakznajomościłacinysprawia,iżcorazczęściejmożnausłyszeć,żektoś
28
podjąłdecyzjęoptymalną.Bodajnajpowszechniejzokreśleniategokorzystająpolitycy,alechęt-