Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆPIERWSZA–DEMOKRACJAIDEMOKRATYCZNEDECYZJE
Pierwszymcelemmadisonowskiejdemokracjijestzatemnietylerealizacjaprzez
rządy„woliludu”,ilezabezpieczeniewolnościprzedtyranią.Ustrojem,którymożeochro-
nićwolnośćjest,zdaniemMadisona,„republika”:„ustrój,wktórymcaławładzapocho-
dzibezpośrednioodprzeważającejwiększościluduisprawująjąosobypiastująceswe
urzędyprzezokreślonekadencjealboprzezokresdobregosprawowaniasię”(Federalis-
tanr39).To,żewładzapochodziod„przeważającejwiększościludu”chroniwolność
przed„tyraniąarystokracji”.Fakt,żeczassprawowaniawładzyjestograniczony,chroni
przedtyraniąpolitykówiurzędników,którzy–jeślizacznądziałaćwbrewinteresom
wyborców,nieuzyskająprzedłużeniamandatunakolejnąkadencję.
AleregularnewyboryniesąjeszczewedługpoglądówMadisona(takjakrelacjonu-
jejeDahl)wystarczającymzabezpieczeniemprzednadużyciamiwładzy:władzamusi
byćpodzielona.„Skupieniewszystkichrodzajówwładz:ustawodawczej,wykonawczej
isądowniczejwtychsamychrękach–czytowrękachjednegoczłowiekaczykilku,czy
wielu,czybędzietowładzadziedziczna,samozwańczaczypochodzącazwyborów,
możebyćsłusznieuznanezadefinicjętyranii”(Federalistanr47).Podziałwładznie
tylkoograniczaryzykoskupienianadmiernejsiływjednychrękach,lecztakżeprowa-
dzidotego,żeróżnewładzenawzajemsiękontrolująiograniczają.Dążeniedoroz-
szerzeniaswojejwładzyi„osobistemotywy”jednychmożnazahamować,przeciwsta-
wiającimżądzęwładzyiosobistemotywyinnych.„Ambicjinależyprzeciwstawić
ambicję”(Federalistanr51).
Oprócztyraniiurzędników,demokracjizagrażatakże„tyraniawiększości”ipróby
narzuceniaprzezposzczególne„frakcje”13społeczeństwaswojejwolicałemuludowi.
Jeślifrakcjetakiemającharaktermniejszościowy,ochronęprzednimidaje„republikań-
skazasada”pozwalającawiększościodrzucićwgłosowaniużądaniamniejszości(por.
Dahl1956,s.16).Niebezpieczeństwotyraniifrakcjiwiększościowychwdużychspo-
łecznościachrepublikańskichoddalanejestzkoleiprzezichrzadkość:wdużej,zróżni-
cowanejspołecznościtrudnojestznaleźćgrupęwiększościowąorzeczywiściewspól-
nychinteresach,ajeślitakasięjednakwyłoni,toniebędziezdolnadozjednoczonych
działań(por.Federalistanr10).Zabezpieczeniaprzed„tyraniąwiększości”upatruje
zatemMadisonwodpowiedniejwielkościrepubliki,obejmującejterytoriazamieszki-
waneprzezludzioróżnorodnychinteresach.
NiecoinaczejrozkładaakcentyWilliamRiker(1982),którywpodzialewładzwidzi
przedewszystkimnarzędzieochronyprzed„tyraniąwiększości”,regularnewolnewy-
boryuznajączawystarczającąochronęprzed„tyraniąurzędników”14.To,żewspołecz-
nościniefunkcjonujejednorodna„frakcjawiększościowa”niestanowijeszczesamo
przezsięzabezpieczeniaprzed„tyraniąwiększości”–decyzjezawszebędąpodejmowa-
neprzezjakąświększość,któramożemiećpowody,byuciskaćmniejszość.Jeślijednak
wspołecznościfunkcjonująróżneliniepodziałów,awiększośćmusiskładaćsięzróż-
13
Ang.faction,wwielutłumaczeniachoddawaneprzezneologizm„fakcja”,choćznaczeniowoodpo-
wiadadokładniepolskiej„frakcji”.
14
JakpiszeRiker,Madisonwyraźniewskazywał,żepodziałwładzjakozabezpieczenieprzedtyranią
urzędnikówmaznaczeniedrugorzędnewobecuzależnieniawładzyodwoliwyborców(Riker1982,s.9).
Niezależnieodtegotrzebajednakpamiętać,żeoilecelemDahlabyłaprzedewszystkimrekonstrukcjapoglą-
dówirozumowaniaMadisonaijegowspółczesnych,toRiker,choćodwołujesiędomyśliMadisona,wskazu-
jeraczejhistorycznykontekstiźródłaswojejkoncepcji„demokracjimadisonowsko-liberalnej”.Jakzauważa
Riker,„demokracjimadisonowskiej”wjegorozumieniunajbliższajestkoncepcjaDahlowskiej„poliarchii”,
22
czyliwspółczesnejdemokracjiprzedstawicielskiej.
