Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Maurer(red.),Dźwiękimowy,Kraków2009
ISBN:978-83-7850-342-2,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2006
wanieczęstojestokreślanejakonautomatycznen.
Zgodniezhipoteząbrakuautomatyzacji,dys-
leksjajestuwarunkowanabrakiemautomatyzacji
wwykonywaniuróżnychzadańzaangażowanych
wczytanie(Nicholson,Fawcett,1995;Yap,van
derLeij,1994).Napierwszyrzutokamogłobysię
wydawać,żejesttoodmiennapropozycjawyjaśnie-
niaprzyczyndysleksjiniżhipotezadeficytuświa-
domościfonologicznejwogóle,awszczególności
świadomościfonemów.
Czytedwarodzajewyjaśnieńróżniąsięod
siebie,czynie,zależyoczywiścieodtego,jakzdefi-
niujemypojęcianautomatyzacjaninświadomośćn.
Dokładnaanalizatychdwuterminówwskazuje,jak
bardzosąonenieuchwytneorazjakniejednakowo
sątraktowanewbadaniachnadczytaniem.Jeśli
nautomatyzacjanbyłabyrozumianajakoślepe,
mechanicznewykonywaniedziałań,wtedyoczy-
wiściebyłabyczymścałkiemodmiennymodnświa-
domościn,rozumianejjakoswegorodzajuper-
cepcjapoznawcza.Koncepcjetychdwuterminów
zostaływyprowadzonezdwuróżnychszkółpsy-
chologicznych.Terminnautomatyzacjanjestnaj-
częściejużywanyprzezbehawiorystycznąteorię
uczeniasię,natomiastnświadomośćn1przezteo-
riępoznawczą.Czyoznaczato,żedwanajważ-
niejszeaspektydekodowaniasąopisywaneprzez
dwieróżneszkołypsychologiczne?Czytedwie
zgruntuodmienneteorieuczeniasięsąwykorzy-
stywanedoopisuianalizyprocesudekodowania?
Jeżelitak,toczyjestjakiśsposóbłącznegoujęcia
obutychczynnikówwramachjednejteoriiucze-
niasię,czyjednegopojęcia?
Pojęciem,którejednoczyautomatyzację
iświadomość,zdajesięnumiejętnośćn,którawy-
stępujewróżnychteoriachuczeniasię,poczy-
nającodwarunkowaniaklasycznegoiinstrumen-
talnego,przezuczenieróżnicowe,uogólniająceitp.
(Chipman,Segal,Glaser,1985).Znabywaniem
umiejętnościściślejestzwiązanezarównoucze-
niesię,jakiwykonanie.Rzeczywiścietrudnojest
określićstopień,wjakimnnabywanieumiejętno-
ścinjestproblememuczeniasię,awjakimwyko-
nania.Dlaczegoniektóredzieciucząsiędekodo-
wania,wkładającwtominimumwysiłku,podczas
gdyinneniemogąsięnauczyćnawetprzymaksy-
malnejpomocy?Wteoriiuczeniasięuczeniesię
iwykonaniesązwykleoddzielane(Kanfer,Acker-
man,Cudeck,1989).Abyuświadomićsobieróż-
nicęmiędzytymipojęciami,wyobrażmysobie
chłopca,którynauczyłsięnazwwszystkichstolic
europejskich,alezapytanyprzeznauczyciela,wy-
mieniłtylkoniektóreznich.Byćmożezapytany
przezkogośinnego,winnychwarunkach,wymie-
niłbywszystkie?Podobniemuzykjednegodnia
możezagraćutwórwspaniale,adrugiego1sła-
bo.Dysleksjaokreślanajestzwyklejakonzabu-
rzeniezdolnościuczeniasięn.Czyoznaczato,że
dyslektykówpowinniśmynauczyćprzedewszyst-
kim,jakmająsięuczyć?Czytooznacza,żenie
powinniśmybraćpoduwagęntrudnościwykonaw-
czychn,gdydiagnozujemydysleksję?Wydajesię,
żedysleksjajestzarównozaburzeniemzdolno-
ściuczeniasię,jakteżzaburzeniemzdolności
wykonania.Dlategodefinicjandysleksjinpowin-
napozostawiaćotwarteobydwietealternatywy
(Tonnessen,1999).
Uczeniesięlistybezsensownychsłów,jak
weksperymentachEbbinghausa;uczeniesięprzy-
czynwybuchuIIwojnyświatowejorazuczeniesię
jazdynarowerze1toróżnerodzajezadań.Pierw-
szeznichstawiawymaganiapamięci,podczasgdy
drugie1zdolnościrozumienia.Obydwajednak
sąprzedewszystkimzadaniamiumysłowymi.Na-
tomiastjazdanarowerzeprzedewszystkimjest
umiejętnościąmotoryczną.Niemniejmusibyćwy-
konywanazpewnymudziałemkontrolipoznaw-
czej.Niemożemyjeżdzićnarowerze,śpiąc.Ak-
tywnośćpoznawczajestzaangażowanazarówno
wuczeniesię,jakiwwykonanie.Trudnojednak
precyzyjnieokreślić,cotaaktywnośćobejmuje.
Wiemytylko,żezadanielepiejjestwykonywane
podkontroląświadomościniżbezświadomejkon-
troli.Jednocześnietezadania,któremogąbyćtak
samodobrzewykonywanepodkontrolą,jakibez
kontroliświadomości,niesąokreślanejakonumie-
jętnościn.Oddychanieimruganiewłaściwienie
sąumiejętnościami.Spacerpopłaskiejpowierzch-
nijesttrochęmniejautomatyczny,jednakjestau-
tomatycznydotegostopnia,żemożnaspacero-
waćweśnie.Zbytintensywnemyślenieotym,
jakspaceruję,faktyczniemożemijednakprzeszka-
dzać.Zatemkwestiądefinicjijest,czyspacero-
waniepowinnobyćokreślonejakonumiejętnośćn.
Natomiastwychodzenienaschodywymagajuż
znacznegopoziomuświadomejkontroli,awcho-
dzenienadrabinę1jeszczewiększego.Termin
numiejętnośćnjestwtymwypadkujużcałkiemuza-
sadniony.nUmiejętnośćnodnosisiębowiemdo
nwiedzytaktycznejn(Reber,1993),atakrozu-
miana1odnosisiętakżedoczytaniaipisania,ale
tylkowtakimzakresie,wjakimkoncepcjantak-
tycznynniewykluczakoncepcjinświadomościn.
Zbytwieleautomatyzacjimożeprzeszkadzać
przywykonywaniunowegoiskomplikowanego
zadania.Zbytniezaangażowaniepoznawczemoże
17
