Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Maurer(red.),Dźwiękimowy,Kraków2009
ISBN:978-83-7850-342-2,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2006
tegiami,któregrożąbłędemintelektualizacji.¯ad-
nejztychszkółnieudałosięwpełnischaraktery-
zowaćdekodowaniawramachprzyjętegopara-
dygmatu.Wydajesię,żedopieropołączenietych
dwuperspektywteoretycznychpozwalaprawidło-
wozrozumiećrolęautomatyzacjiiświadomejkon-
troliwprzebiegudekodowania.
Większośćdziecimówipoprawnieswoimję-
zykiemmacierzystym,aleniepotrafipodaćzasad
gramatycznych.Ucząsięużywaniajęzykadzięki
poprawianiuprzezrodzicówpopełnianychbłędów
iprzykładom,aleczęstonaukataniejestwspoma-
ganażadnymiinformacjamiteoretycznymi.Podob-
nasytuacjapanuje,jaksięwydaje,jeślichodzi
ostosunekczytelnikówdozasadfonologicznych.
Czyzatemniektóreprogramytreningufonologicz-
negoniesązbytteoretyczneiintelektualistyczne
lubzbytpraktyczne?
Głównymproblememwdekodowaniuiczy-
taniuzdajesięwięcosiągnięcieelastycznejza-
leżnościmiędzyznanyminieznanym.Wyrazy
mogąbyćusytuowanenakontinuumodbardzo
dobrzeznanychdozupełnienieznanych:
znane-----------------------nieznane
Behawioryścisąszczególnieskoncentrowa-
ninaznanych:przezwyćwiczeniepamięciowesta-
rająsięzapoznaćuczniówztakwielkąliczbą
wyrazów,jaktomożliwe.Tworząskojarzenia,do-
prowadzającdouogólnieńitransferu(Skinner,
1957).Psychologowiepoznawczyzkoleisązbyt
skoncentrowaninanieświadomości:wykorzystu-
jącpróbysłówsztucznych,wykazują,żeuczenie
sięseriiskojarzeńjestniewystarczające.Mówią
oświadomości,zasadachistrategiach,którychist-
nieniepozwoliłobyuczniomporadzićsobieznie-
znanymwyrazembezuprzedniegopoznaniago
(Pylyshyn,1984).Cechącharakterystycznąumie-
jętnościjestto,żemożefunkcjonowaćwobrębie
całegospektrumodwyrazówznanychdoniezna-
nych.Takimujęciemnajbardziejjestzainteresowa-
nykonekcjonizm,któryzdajesięłączyćperspek-
tywępsychologiipoznawczejibehawioryzmu.
Konekcjonizmpróbujenp.uniknąćpewnychpro-
blemów,akcentującraczejograniczenianiższtyw-
nezasady,wskazując,żecelemjestwyjaśnienie
zarównowyjątków,jakiprawidłowości.Podłoże
fizjologicznezachowańelastycznychwyjaśnia-
nejestjakozmianaznaczeńistopniaaktywności
połączeńnerwowych(Rumelhart,McClelland,
1986).
Innym,związanymztymproblememwczy-
taniuidekodowaniujestzdolnośćspostrzegania
podobieństwaibrakupodobieństwa,tj.zdol-
nośćuogólnianiairóżnicowania.Niektórzyczy-
telnicyprzypisujązbytwielkąwagępodobień-
stwominieprecyzyjnieróżnicują,podczasgdyinni
spostrzegająjedynieróżnicemiędzywyrazami
inieuogólniająwodpowiednimzakresie.Skinner
(1957)poradziłsobieztymnagrunciebehawiory-
zmu,rezygnujączeświadomościikoncentrującsię
nawykonaniuiautomatyzacji.Rozumowanie
przezanalogięreprezentujeprzeciwstawne
podejście,którezdajesięłączyćświadomość
iautomatyzację(Goswami,1992).Goswami
iBryant(1990)wykazali,żerymowaniejestszcze-
gólnieskutecznymsposobemwykorzystania
rozumowaniaprzezanalogięwkształtowaniu
umiejętnościczytania.Tatypowaumiejętność
możebyćzautomatyzowanatylkowpewnymstop-
niu,obejmujebowiemtakżekontrolępoznawczą
iświadomeuczestnictwo.
wnioskowanieprzezanalogię
podobieństwa------------------różnice
Uczeniesięumiejętności
dekodowania
Częstouważasię,żejedynymsposobemna-
byciasprawnościwczytaniujestpoprostuczyta-
niedużejliczbytekstów.Oczywiściekonieczne
jest,abyczytanieniebyłojedyniemechanicznym
powtarzaniemznanegojużmateriału.Powinnobyć
ćwiczonezarównowtedy,gdyczytelnikznajduje
znanywyraz,jakteżwtedy,gdyznajdujewyraz
nieznany.Podczaswykonywaniatejczynności
czytelnicymogąsamisiękontrolowaćipoprawiać.
Będzietowzmacniaćzarównonauczanie,jak
ićwiczenie,lecztakżeichkombinację,czylitre-
ning:
nauczanie-------trening-------ćwiczenie
świadomość
automatyzacja
Istniejekilkaróżnychteoriiiwielewyników
badańdotyczącychkształtowaniaumiejętności(An-
derson,1982).Zgodniezklasyczną,leczciągle
aktualnąteoriąFittsiPosnera(1967),opanowanie
umiejętnościobejmujetrzystopnie:
wczesnystopieńpoznawczy,naktórymuczą-
cysiędowiadujesię,naczympowiniensięskon-
centrować;
19
