Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Maurer(red.),Dźwiękimowy,Kraków2009
ISBN:978-83-7850-342-2,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2006
takżeprzeszkadzaćprzywykonywaniuzadańpro-
stychidobrzeopanowanych.Należypodkreślić,
żeautomatyzacjajestobarczonabłędemme-
chaniczności,natomiastpoznanie1błędemin-
telektualizacji.Wymaganiastawianepoznaniu
różniąsięwposzczególnychczynnościach,ale
przypadki,wktórychumiejętnośćpraktycznawy-
magaokreślonejwiedzyteoretycznejlubrozumie-
nia,sąstosunkoworzadkie.Niepotrzebujemynp.
wielewiedzyteoretycznej,dotyczącejutrzymania
równowagi,abyjechaćnarowerze;niebędziemy
teżlepszymipływakami,jeślipoznamyprawo
Archimedesa.Ktośmożeposiadaćwszystkienie-
zbędneinformacjedotycząceokreślonychumie-
jętnościbezposiadaniatychumiejętnościiodwrot-
nie1możewykonywaćjebardzosprawnie,nie
mającnatentematżadnychinformacji.Abyopa-
nowaćjakąśumiejętność,niewystarczybowiem
zapoznaćsięzrecepturąjejwykonaniaizastoso-
waćjąwpraktyce.Umiejętnośćobejmujezarów-
nowykonanie,jakiświadomość,alejestczymś
więcejniżsumątychczęści.Różnicemiędzy
wiedządeklaratywnąaproceduralną(numie-
jętnościamin)byłypodkreślanejużprzezDeweya,
aledopierowciąguostatnichdwudziestulatstały
sięprzedmiotemsystematycznychigruntownych
badań,szczególnienagrunciepsychologiimate-
matycznej.Uwzględnianietychróżnicjestistotne
równieżwpsychologiiczytaniaipisania.
Dekodowaniejakoumiejętność
Określenienudziałświadomejkontrolinjest
trochęnieprecyzyjneiwodniesieniudoumiejęt-
nościwydajesięzbytszerokie.Podczasuczenia
sięróżnychtreściiwykonywaniaróżnychzadań
możemysobieuświadomićichposzczególne
elementy,aspektyirelacje.Chociażtreśćświa-
domościmożesięznacznieróżnić,jestonawe
wszystkichprzypadkachtymsamymzjawiskiem
psychicznym.Adams(1990)wskazała,żeuwaga
człowiekajestograniczona.Abyzrozumiećpowią-
zanytekst,naszauwaganiemożesięskupiaćna
rozpoznawaniuposzczególnychliteriwyrazów.
Podczasczytania,podobniejakwczasiesłucha-
nia,rozpoznawanieposzczególnychwyrazówmu-
siprzebiegaćwzględnieautomatycznie,aosią-
gnięcietakiejautomatyzacjijestmożliwetylko
przezuczenie.Możnawięcprzypuszczać,żeza-
równoświadomość,jakiautomatyzacjastano-
wiąkoniecznywarunekdoczytaniapłynnego,
ależadnaztychumiejętnościniejestwystar-
czająca.
Logicznienautomatyzacjaninświadomośćn
mogłybybyćzdefiniowanejakookreśleniaprze-
ciwstawne,np.pełnaautomatyzacjaoznaczałaby
brakświadomości,apełnaświadomość1suge-
rowałabybrakautomatyzacji.Jednakwpraktyce
rzadkolubnigdyniespotykamyuludzitakich
skrajności.Wodniesieniudowiększościumiejęt-
nościsztucznejestrozważaniewichobrębieod-
dzielnychczynników1świadomościiautoma-
tyzacji.Sąoneraczejkomponentamiczegoś,co
jestczymświęcejniżsumątychczęści.Niepowo-
dzeniawnauceczytaniamogąsięwięcpojawić,
jakwskazujeTonnessen(1997),gdywystępują:
brakautomatyzacji;
brakświadomości;
nieodpowiedniakombinacjatychdwukompo-
nentów.
Wydajesię,żetwierdzenie,iżdobredeko-
dowanieodbywasięwpełniautomatycznie,jest
błędne.Nawetnajbardziejsprawniczytelnicy
wymagająpewnegozakresumonitorowania.
Musząbyćzdolnidopoprawieniasię1nawet
wtedy,gdyczytająłatwytekst.Podczasczytania
tekstuonieznanejtreścilubznieznanątermino-
logiąprocesdekodowaniawymagabardziejświa-
domegosterowania.Wzależnościodzadania
dekodowaniemożebyćumiejscowionewzdłuż
kontinuum,którerozciągasięodmonitorowa-
niadosterowania:
monitorowanie---------------sterowanie
Automatyzacjaniejestwięccelem,aleraczej
osiągnięciemelastycznejkombinacjiudziału
automatyzacjiiświadomejkontroliwykonania.
Większośćpróboceniającychświadomośćfono-
logicznąoceniatakżewpewnymstopniuautoma-
tyzację.To,coautorzypróbokreślajączęstojako
nprzetwarzanien,jestzwykleumiejętnością,która
wymagazarównoświadomości,jakiautomatyza-
cji.Wpróbachczytaniasłówsztucznychocenia
sięnp.zarównopoprawność,jakiczasreakcji,któ-
ryoczywiściejestmiarąautomatyzacji.Zdrugiej
stronyniektóremiaryautomatyzacjisązarazem
wjakimśzakresiemiaramiświadomości.Bezpew-
negostopniaświadomościwielepróbbyłobywy-
konanychsłabiej.Wpraktyceczęstotrudnojest
ocenićświadomośćiautomatyzacjęoddzielnie.
Zwyklebehawioryścipopełniająbłądmechaniza-
cjiprzeznadmierneakcentowanieautomatyzacji.
Dlapsychologówpoznawczych,którzyzkolei
przesadnynaciskkładąnametapoznanie,świado-
mośćfonologicznaposługujesięzasadamiistra-
1;
