Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
E.Nowak,K.M.Cern,Ethoswżyciupublicznym,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15402-8,©byWNPWN2008
Normatywnypotencjałideficytspołeczeństwademokratycznego
realizować,atakżeoptymalizowaćokreślonecele(np.zwiększaćzyski).
Sąonewytworemludziuruchamiającychtzw.racjonalnośćinstrumentalną.
Owepragmatycznezasadyokreślająnp.zjakichsurowcównależybudować
autostrady
,abybyływytrzymałenawzmożonyruch.Regułytenienależą
jednakanidosferymoralności,anidosferyprawa:organizująonejednak
nietylkogospodarkę(produkcjędóbr,wykonywanieusługiwdużejczęści
rynekiekonomię),lecztakżefunkcjonowaniewieluinstytucji.
Trzywskazanewyżejwykładnieterminunormapozostająwzasadzie
neutralnezpunktuwidzeniaetyki,bowiemartykułowanewnichzale-
ceniairegulacjedziałańniezawierajążadnych„operatorówpowinności”
wsensiestrictemoralnymlubprawnym.Stanyrzeczy(przedmioty,dzia-
łania)spełniającete„normy”odpowiadająpewnymrygoromjakościo-
wymlubstandardomwsensiezasadniczoużytkowo-technicznym.Dzięki
pojęciu„standardu”(normalności)potrafimyteżzrozumieć,czymjest
„stanwyjątkowy”,resp.anomalia.Gdypozakończeniusesjiegzaminacyj-
nejstudenciiprofesorowiepowracająodprężenidoswychzwyczajnych
obowiązków,całaspołecznośćakademickawyraźnieodczuwa,że„sytu-
acjawróciładonormy”,czylizakończyłsięczaspodwielomawzględami
wyjątkowy,wnienaturalnysposóbstresującyiwyczerpujący.Sesjanie
jestjednak„anomalią”,lecztylkostosunkoworzadkimodstępstwemod
normalnegotrybupracywyższejuczelni.Zkoleiwsytuacjachrzędumo-
ralnychnormalnośćinienormalnośćkojarząsięwyraźniezdobremizłem.
Dlaczłowieka,któryprzezdługiczaswidzialwokółwojnę,chaosicier-
pienie,normalnośćurastadorangidobra.Uświadamianamtodopiero
czwartawykładniapojęcianorma.
4.Normawznaczeniuetycznym(jakoregułamoralnabądźprawna)nie
jesttwierdzeniemopisującymjedyniedanystanrzeczy,lecztwierdze-
niempraktycznym,którytakistanprzepisuje(„zaleca”,jakpowiadaHare,
lubteż–mówiącdosadniej:nakazujebądźzakazujewtrybieimperatywu;
możeonawyrażaćtakżeprzyzwolenie,resp.dopuszczenie).Wyrażenie
normatywnezawierawięcwspomnianyjużwyżejrodzaj„operatorapo-
winności”(obowiązku),wymagającegoodczłowieka,grupyludzi,danej
społecznościurzeczywistnieniazalecanegostanurzeczyzasprawądzia-
łania,resp.zaniechania.Wyrażeniatakiezawierajązwykleoperatory
praktyczne,mobilizującedopodjęciadziałania,mającewzbudzićwczło-
wiekupoczuciezobowiązania(nienależygomylićzpoczuciemprzymusu
inaciskuzewnętrznego):„powinnosię...”(niepowinno),„należy...”(nie
należy),„jestwskazane...”(niewskazane),„zakazujesię...”,„obywatel
38
jestzobowiązanydo...”(zwolnionyzobowiązku...)itd.Sporaczęśćnorm
