Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
1.Inspiracjeideologiczneutopieimarksizm
wypowiadającsięwimieniuswoimiMarksa:HNiejestnaszymzadaniemukładanie
systemówutopijnych,jakmabyćurządzoneprzyszłespołeczeństwo”21.
Wniniejszymrozdzialeniestawiamsobiezadaniaszczegółowegoprzedstawie-
niapoglądówklasykówdotyczącychkształtugospodarkiprzyszłegoustrojusocjali-
stycznegoikomunistycznego.Wpolskiejliteraturzeistniejenatentematznakomi-
ta,choćniecozapoznanaiczęściowozdezaktualizowanapracaGabrielaTemkina22.
Aleniemawątpliwości,żeszukającgenezygospodarkisocjalistycznej,trzebasię-
gnąćdodorobkuMarksaiEngelsa.PiszesłusznieG.Temkin,żeHniemalwszystkie
[...]zasadyfunkcjonowaniaprzyszłejgospodarkikomunistycznej,którajestprzecież
programowymcelemruchurobotniczego,wgruncierzeczysformułowanezostały
przezMarksaiEngelsa”23.Wdorobkuklasykówprzedewszystkimbędęsięstarał
odnaleźćużywającokreśleniaStefanaKurowskiego24doktrynalneuwarunko-
waniagospodarkisocjalistycznej,ideoweźródłatego,cowrzeczywistościzaistniało
kilkadziesiątlatpóźniej.
Uwagępoświęcęprzedewszystkimdwómkwestiomozasadniczym,moimzda-
niem,znaczeniu,któreimmanentniezwiązałysięzgospodarkąsocjalistycznąwjej
XX-wiecznymwydaniu.Chodziowarunkiisposobyzastąpieniacharakterystycznych
atrybutówgospodarkikapitalistycznej,tj.własnościprywatnejorazmechanizmu
rynkowegowłasnościąuspołecznionąorazscentralizowanymplanowaniem.Krótko
omówiętakżekilkainnych,ważnych,jaksięwydaje,elementówspuściznymyślowej
MarksaiEngelsa,determinującychczymożelepiejlegitymizującychfunkcjono-
wanierealnychgospodarekkrajówsocjalistycznych.Dodajmy,wyprzedzającnieco
dalszywywód,elementówozdecydowanienegatywnymwpływienafunkcjonowanie
tychgospodarek,awięcinalosmilionówludzi.
Nakoniectrzebapodkreślićważne,choćczęstopomijanezagadnienie.Otóż,
jakwiadomo,Marks,któryzresztądośćniechętnieużywałokreśleniaHsocjalizm”
czyHkomunizm”,rozróżniałdwiefazyprzyszłegoustrojuniższą,określanąwła-
śniejakosocjalizmiwyższą,czylikomunizm.Socjalizmtoetapprzejściowypomię-
dzykapitalizmemakomunizmem25.PisałMarks:HMiędzyspołeczeństwemkapita-
listycznymakomunistycznymleżyokresrewolucyjnegoprzeobrażeniapierwszego
wdrugie.Temuokresowiodpowiadateżpolitycznyokresprzejściowyipaństwo
tegookresuniemożebyćniczyminnymjaktylkorewolucyjnądyktaturąproletaria-
tu”26.Wsocjalizmiemiałybyćzlikwidowane,choćniedokońca,zasadniczecechy
kapitalizmuwsferzegospodarkiwłasnośćprywatnaorazmechanizmregulacji
21K.Marks,F
.Engels,Dzieławybrane,t.1,Warszawa1949,s.537.
22G.Temkin,KarolaMarksaobrazgospodarkikomunistycznej,PWN,Warszawa1962.
23Tamże,s.9.
24S.Kurowski,DoktrynalneuwarunkowaniakryzysugospodarczegowPRL,Bibliotekakwartalni-
kaHAspekt”,Warszawa1981.Wracamdotejpracygłębiejwrozdz.8.3.
25PoglądyMarksanatentematanalizujebardzoszczegółowoLenin:Państwoarewolucja,
w:Dzieła,t.25,KiW
,Warszawa1951,s.492–511.
26K.Marks,KrytykaProgramuGotajskiego,w:MED,t.19,KiW
,Warszawa1972,s.33.