Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Sferaregulacjigospodarkajakojednawielkafabryka
1.4.2.Mechanizmregulacyjnysystemuscentralizowanego
41
Jeślicentralizacjagospodarkimiałabyćnieuchronna,topojawiałosiępytanie
osposóbregulacjinowegosystemu,oto,czymzostaniezastąpionymechanizmryn-
kowy,któryoczywiściewramachHjedynegotrustu”niemaracjibytu.Inaczejmó-
wiąc,powstawałproblem,ktoiwjakisposóbbędziekierowałcałościągospodarki,
układałplanycentralne,wdrażałjeikontrolowałichrealizację.Marksizmniedaje
tutajjasnychodpowiedzi,wskazujejednakpewnereguły,którewpraktyceokazały
sięgłębokobłędneiktórewznacznymstopniuprzyczyniłysiędopóźniejszegoupad-
kusystemugospodarkisocjalistycznej.Trzebadodać,żeteregułymusiałyokazaćsię
błędne,gdyżzadanieułożenia,wprowadzeniaikontroliwykonaniaHdobrego”planu
centralnegojestpoprostuniewykonalne,oczympiszęobszerniejwrozdz.7.1.2oraz
wrozdz.9.
GłównąwskazówkąwtymzakresiebyłatezasformułowanaprzezMarksaipod-
trzymywanapóźniejprzezEngelsaiLenina,zarządzanieowymscentralizowanym
systemembezmechanizmurynkowegosprowadzasiędozarządzaniarzeczami,anie
ludźmi.EngelswAnty-Dühringpisałwprost,żewspołeczeństwiekomunistycznym
„zamiastrządzenialudźmiwystępujezarządzanierzeczami”49.IMarks,iEngelssą-
dzilinaiwnieibezpodstawnie,żeplanowanieorazzarządzaniegospodarkąbędzie
wustrojukomunistycznymczynnościąnieskomplikowaną.MarkswKapitalestwier-
dzał,że„społecznestosunkimiędzyludźmi,ichpracamiiproduktamitutaj[tj.
wwarunkachkomunizmu]iwprodukcjiiprzypodzialeprosteiprzejrzyste”50.AEn-
gelspodawałnawetpewneszczegóły:Hwspołeczeństwiekomunistycznymewidencja
zarównoprodukcji,jakikonsumpcjibędziełatwa.Skorowiadomo,ileprzeciętnie
potrzebakażdemuzosobna,bardzoprostomożnawyliczyć,ilebędziepotrzebadla
określonejliczbyosób,aponieważprodukcjaniebędziesięjużwówczasznajdowała
wrękachposzczególnychprywatnychprzedsiębiorców,leczwrękachwspólnotyijej
zarządu,tonietrudnobędzieregulowaćprodukcjęodpowiedniodopotrzeb”51.
powtórzmybłędnąinaiwnątezęołatwościcentralnegoplanowaniaizarządzania
gospodarkąwustrojukomunistycznymprzyjąłipróbowałzastosowaćporewolucji
Lenin.Jakpokażęwnastępnymrozdziale,zakończyłosiętooczywiściezupełnąka-
tastrofą.
Takżewkwestiiszczegółowegosposobuimetodrealizowaniacentralnegoplano-
waniagospodarczegoklasycymieliniewielekonkretnegodozaproponowania.Po-
stulowaliwykorzystywaniemetodstatystykiiewidencjigospodarczej.PisałMarks:
HKsięgowośćjakośrodekkontroliimyślowegoujęciaprocesuprodukcjistajesiętym
bardziejnieodzowna,imbardziejprocesodbywasięwskalispołecznejizatracaswój
indywidualnycharakter;stajesięwięcbardziejnieodzowna[...]wprodukcjikolektyw-
49F
.Engels,Anty-Dühring,op.cit.,s.276.
50K.Marks,Kapitał,t.1,op.cit.,s.84.
51F
.Engels,Dwaprzemówienia...,op.cit.,s.634,636.