Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Marksizmogospodarcesocjalistycznej
31
rynkowej,częściowotakżepieniądz,alemiałypozostaćjeszczeniektórenawyki
isposobypostępowania,zarównogrupspołecznych,jakiposzczególnychludzi,
typowedlaokresuwcześniejszego.Wyższafaza,komunizm,miałbyćidealnym
ustrojemprzyszłości,wktórymnieistniejąsprzecznościklasowe,azachowania
poszczególnychludzipozbawioneegoizmuizachłanności.Komunizmmiałbyć
teżoczekiwanymustrojemobfitościmaterialnejdlawszystkich:Hwwyższejfazie
społeczeństwakomunistycznego,kiedyzniknieujarzmiająceczłowiekapodporząd-
kowaniepodziałowipracy,aprzeztosamozniknieteżprzeciwieństwopomiędzy
pracąfizycznąaumysłową[ł],kiedywszystkieźródłazbiorowegobogactwapopły-
obficiejwówczasdopiero[ł]społeczeństwobędziemogłowypisaćnaswym
sztandarze:każdywedługswychzdolności,każdemuwedługjegopotrzeb”27.
Wpóźniejszejliteraturze,szczególnieautorówzachodnich,tedwapojęciaczęsto
traktowanojakosynonimy.Takiekategorie,jakHrządkomunistyczny”czyHgospo-
darkakomunistyczna”oznaczałydefactowrozumieniumarksowskimrządigo-
spodarkęsocjalistyczną.
1.2.2.FryderykaEngelsa
Zasadykomunizmu
Wopublikowanychwroku1847Zasadachkomunizmu28,książeczcewformule
katechizmu,zawierającejzbiór25prostychpytańijednoznacznychodpowiedzina
nie,książeczce,którawznawianaprzezdziesięcioleciatrafiładomilionówludzina
świecie,FryderykEngels(1820–1895)przedstawiłpoglądydotyczącekształtukomu-
nizmu,którestałysięstereotypamikształtującymiwśródmarksistówwyobrażenie
oustrojuwiecznejszczęśliwości.TowłaśnieEngels,Hkodyfikatormarksizmuiwierny
wyznawcakomunistycznejutopii”,byłwedługAndrzejaWalickiego,Hgłównymin-
spiratorem[ł]rosyjskiegokomunizmu”29.Częśćgospodarcza,jeślitakmożnapo-
wiedzieć,Zasadkomunizmuniejestdominująca,zawierajednakpewnekierunkowe
sformułowania.Ichprezentacjazjednejstronywskazujenaźródłotychwłaśnieste-
reotypowychwyobrażeńogospodarcesocjalistycznejwpowszechnejświadomości.
Zdrugiejstronynapodstawieichlekturyłatwodostrzec,jakigdzieustrójsocjali-
stycznywjegofaktycznych,dwudziestowiecznychprzejawachodbiegałodswojego
dziewiętnastowiecznegokonceptualnegowzorca.
Engelsstwierdza,żegospodarkasocjalistycznapowstaniepoprzezgłębokieprze-
kształceniawdwóchsferach:własnościiregulacji.Stawiajasnopostulatzniesie-
niawładzyprywatnegokapitału:Hwłasnośćprywatnazostaniewięczkonieczności
27Tamże,s.24.
28F
.Engels,Zasadykomunizmu,KiW
,Warszawa1949.Wszystkiecytatywniniejszympodroz-
dziale,jeśliniezaznaczono,odnosząsiędotejpracy.
29A.Walicki,Marksizmiskokdokrólestwawolności,WNPWN,Warszawa1996,s.190.Walicki
manamyślinietylkoZasadykomunizmu,aleiDwaprzemówieniawEbersfeldzie(MED,t.2,s.634n).
Otejostatniejpracytwierdzi,żebyłaona„jednymzgłównychźródełbolszewickiejwizjikomunizmu,
odLeninadoChruszczowawłącznie”(Marksizm...,op.cit.,s.142).