Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Poprzednicymarksizmu
21
KrótkoprzedrewolucjąweFrancjipopularnośćzyskałypoglądyGabriela
Malby7ego(1709–1785),wybitnegopropagatoraideiradykalnegoegalitaryzmu.Kry-
tykował,podobniejakMorelly,własnośćprywatną,którejistnieniezniszczyło,jego
zdaniem,naturalnąiprzyrodzonąrównośćludziorazpsułoobyczaje.Byłoprzy-
czynąrozprzestrzenieniasięskąpstwa,próżnościizazdrości.Malbynawoływałdo
przywróceniaweFrancjizasadpierwotnej,egalitarnejdemokracjizokresumonar-
chiiFranków.
RównieżJeanJacquesRousseau(1712–1778)przyczynęspołecznychnierówno-
ściiźródłazłaupatrywałwistnieniuwłasnościprywatnej.Myślitakieprzewijają
sięwtraktacieOpoczątkuizasadachnierównościmiędzyludźmi(1755),anastępnie
wsłynnejrozprawieUmowaspołeczna(1762)7,jegogłównymdzielezzakresufilozo-
fiipolitycznej.ZawarłwnimRousseauwizjędoskonałegospołeczeństwa,którego
członkowieobywatele,żyjącwzamkniętym,demokratycznym,państwie,współpra-
cujązesobąidobrowolnieprzestrzegająustalonegoporządkuprawnego.
1.1.2.Spuściznarewolucjifrancuskiej
Rewolucjafrancuskalat1789–1796zarównowaspekcieideiinspirującychijej
towarzyszących,jakiwaspekciefaktówdokonanych,częstoodbieranychpostfactum
wpostacizmistyfikowanejiwyidealizowanej,byłabardzoistotnymczynnikiemwpły-
wającymnapóźniejszerozprzestrzenieniesięmyśliipraktykisocjalistycznej,wtym
równieżdotyczącejgospodarki.Wramachrewolucjihasłaegalitarystycznebyłynie
tylkogłoszone,aleiwcielanewżycie,adoświadczenierewolucjiijejskutkistworzyły
klimatintelektualny,którywpierwszejpołowieXIXw.zaowocowałprawdziwąerup-
cjąszczegółowychkoncepcjisocjalistycznych,zarównowpostaciczystychidei,jak
iwpostacieksperymentalnej.
Rewolucjafrancuskanapierwszymplaniezmianspołecznych,obokwolności
ibraterstwa,stawiałakategorięrówności(égalité),agłówneźródłonierównoścido-
strzegałazaRousseauwistnieniuwłasnościprywatnej.Jednymzzasadniczych
fundamentówideowychrewolucjifrancuskiej,rozwiniętymtwórczoprzezWłodzi-
mierzaLenina125latpóźniej,byłopojęciewoliogólnej(lavolontegenerale),czyli
wolienigmatycznegoHludu”,sformułowaneprzezRousseau8.Wolaogólnajestod-
zwierciedlenieminteresuzbiorowego,wyrażającegodobrowspólnedanejspołeczno-
ści.Pokazujeona,czegotaknaprawdęludziepragnąjakomasaczywspólnota,mimo
żepojedynczyobywatelewcaleniemusząsobietychpragnieńuświadamiać.Rewolu-
cjafrancuskawytworzyłademokracjętotalitarną,którawgruncierzeczybyładykta-
turąopartąnaentuzjazmieniewpełniświadomychmas.Demokrację,wktórejowa
wolaogólnaludustałasięnajwyższymijedynymprawem.Tegorodzajuzapis,bliski
leninowskiemurozumieniuprawa,znalazłsięwprostwTrzeciejKonstytucjizroku
7J.J.Rousseau,Umowaspołeczna,WydawnictwoAntyk,Kęty2002.
8Tamże,s.26n.