Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Poprzednicymarksizmu
1.1.3.Międzyutopiąasocjalizmem
23
1.1.3.1.ClaudeSaint-Simon
Zabezpośredniegoprekursoranowożytnegosocjalizmuuważanyjestsłusznie
ClaudeH.Saint-Simon(1760–1825),ponieważkształtnowego,lepszegoświatatrak-
towałniejakoutopijnewyobrażenie,leczjakonaturalny,nieuchronnywynikprocesu
historycznego.Twierdząc,żepostępwzakresienarzędziprodukcjibyłzawszeprzy-
czynązmianpolitycznychiustrojowychwhistorycznymrozwojuludzkości,stałsię
Saint-Simonprekursoremmaterializmuhistorycznego,głównejkoncepcjifilozoficz-
nejKarolaMarksa.PodkoniecżyciaopublikowałdziełoNowechrześcijaństwo(1825),
wktórympodjąłpróbępołączeniatreścisocjalistycznychzprzesłaniemreligijnym.
Saint-Simonbyłmyślicielemniespójnymichaotycznym,ajegopoglądyewoluowały
dośćistotnie.Sformułowałjednakpewnenowatorskieideespołeczne,którewdużym
stopniuznalazłysiętakżewdoktryniemarksistowskiej.
Wswoichpracachanalizowałtrzykolejnoposobienastępująceepoki:niewolnic-
two,feudalizmikapitalizm,przyczymczynnikiemdeterminującymkształtstruktury
społeczno-ekonomicznejwdanejepocebyłaniewłasnośćśrodkówprodukcjijak
późniejuMarksaleczsposóborganizacjioświatyitzw.formacywilizacyjna.Jego
zasadniczym,praktycznymosiągnięciemwsensieoddziaływaniaiinspiracjidladal-
szychdociekańwtymobszarzejestkoncepcjaustrojuindustrialnego,którymiałbyć
systemembliskimwiecznejszczęśliwości.Mianownimznieśćanarchięwprodukcji
iwyzyskczłowiekaprzezczłowiekaiwtymaspekcieprzypominałpóźniejszą,mark-
sowskąkoncepcjęustrojukomunistycznego.Przedstawieniezasadfunkcjonowania
ustrojuindustrialnegopoprzedziłSaint-Simongłębokąkrytykąkapitalizmu,który
wedługniegobyłwłaśniesystememanarchii,sprzecznościimarnotrawstwa.
Ustrójindustrialny,wktórymmiałozapanowaćpowszechnebraterstwowytwór-
ców,bazowałnaideologiimożnapowiedziećchrześcijańsko-solidarystycznej.
Miałbyćzorganizowanywsposóbplanowy,awszelkadziałalnośćgospodarczamiała
byćpodporządkowanadobruogólnemu,niezaśdobruwłaścicieliśrodkówproduk-
cji.Wkonsekwencjimiałazniknąćbieda,awładzęmielisprawowaćindustriatorzy
racjonalni,mądrzyiwrażliwispołecznieuczeni,przemysłowcy(zarównowłaściciele
środkówprodukcji,jakirobotnicy),finansiści,kupcyiartyści,którzybędąkierować
sięwswoichdziałaniachgłębokorozumianąwięziązBogiem.Wustrojuindustrial-
nymmiałyzaniknąćgłówneinstytucjekapitalistyczne,takiejakprawopobieraniapro-
centówodkapitałuczyprawodziedziczenia,comiałozapobiegaćpetryfikacjistruktur
społecznych.
Saint-Simon,takjakwielujegopoprzednikówutopistów,traktowałwłasnośćjako
czynnikprzesądzającykształtnietylkosystemugospodarczego,alecałegoustroju
społecznego.Pisał:Hnajważniejszymzagadnieniem,którewymagarozstrzygnię-
cia,byłobywedługnasustalenie,wjakisposóbnależyuporządkowaćwłasnośćdla
największegodobracałegospołeczeństwa”,apraworegulującekwestiewłasności