Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
szlachecka
5
–przypisującestanowiuprzywilejowanemucałośćdziedzictwakulturo-
wego,tworzonegotakżeprzezplebejuszy.
RzeczpospolitaObojgaNarodówpounii1569r.niebyłapaństwemwszystkich
PolakówanipaństwemPolakówprzedewszystkim.Osłabłopoczuciezwiązkówwe-
wnątrzziemnależącychniegdyśdoPiastów,adążeniedoichzjednoczeniazanikało,
wypieraneprzezświadomośćnowej,federacyjnejtożsamości
6
.Procesintegracjipraw-
nejimentalnejdokonałsięwewnątrzszlacheckiegonarodupolitycznegowpoprzek
więzietnicznych(wspólnotyjęzyka,kultury,tradycjihistorycznej)iwyznanio-
wych.Próbydoprowadzeniadojednościwyznaniowo-etnicznejpodhasłemPolak-ka-
tolik–podejmowaneodkońcaXVIw.przezKościółkatolicki,awkońcuXVIIIw.
przezadministracjępaństwową–okazałysięnierealneidałyefektyprzeciwnedo
zamierzonych.
Historiaspołeczeństwa,nienarodu
Naszymcelemjestprzekazaniepełnegoobrazufunkcjonowaniaspołeczeństwawieloet-
nicznegoiwielokulturowego,zuwzględnieniemzarównotego,cojełączyło,jakitego,
codzieliło.Jeśliwięcmówimyprzedewszystkimoszlachcieorazludnościpolskojęzycz-
nej,wynikatozograniczonejobjętościpodręcznikaidostępnościźródeł.
Dominacjaszlachtywżyciupublicznym,ajęzykapolskiegowkulturzenowożytnej
Rzeczypospolitejniezmieniafaktu,żejejdziejeobejmująlosywszystkichmieszkańców,
bezwzględunapodziałyekonomiczne,prawne,wyznanioweietniczne.Wrealiach
społecznychXVI–XVIIIw.nieżylionioboksiebiewodrębnychenklawachkulturowych,
leczwspółżylizesobąiwzajemnienasiebiewpływali.
,,Parcelacja’’wspólnego
dziedzictwamiędzyobecnychPolaków,Litwinów,BiałorusinówiUkraińcówniejest
merytorycznieuzasadniona.
Ciążeniehistoriinadwspółczesnościądostrzegasiędośćpowszechnie,upatrując
wtymcechęspecyficznąkrajówEuropyŚrodkowo-Wschodniej.JakzauważyłJuliusz
Bardach:,,Przebytetrudności,pamięćponiesionychstrat,określająwznacznejmierze
–takżedziś–świadomośćniektórychnarodówwtymregionie,zwłaszczatych,które
stosunkowoniedawnoukształtowałyswojątożsamośćpolityczną’’
7
.
Rozumiejącemocjonalnystosunekdopojęcianaroduwspołeczeństwach,które
świeżoodzyskałysuwerenność,niemożnajednaklekceważyćniebezpieczeństwa
przeradzaniasiępatriotyzmuwnacjonalizmi,,splataniatradycjiniezgodywpaństwach
poprzedniosfederowanych,scalonychbądźodbudowującychswąwspółczesnąpańst-
wowośćnaterenachnależącychniegdyśdosąsiadów’’
8
.
5
AndrzejWyczański,PolskaRzecząPospolitąszlachecką1454–1764,Warszawa1965;JaremaMaciszewski,
Szlachtapolskaijejpaństwo,Warszawa1969.
6
MichałTymowski,JanKieniewicz,JerzyHolzer,HistoriaPolski,Paryż1986,s.115.
7
JuliuszBardach,OdnarodupolitycznegodonaroduetnicznegowEuropieŚrodkowo-Wschodniej,
,,Kultura
iSpołeczeństwo’’1993,XXXVIII,nr4,s.5.
8
BarbaraMariaTopolska,ZdziejówkulturyWielkiegoKsięstwaLitewskiegoodXVdoXVIIIwieku,w:Litwaijej
sąsiedziodXdoXXwieku.StudiaofiarowaneprofesorowiJerzemuOchmańskiemuw60.rocznicęurodzin,Poznań1999,
s.171.
26
